Сүүлийн үед авто замын хураамж, төв зам буюу Энхтайваны өргөн чөлөөгөөр автомашинтай зорчвол сард 40-50 мянган төгрөгийн хураамж авахаар яригдаж байгаа. Тэгвэл автозамын түгжрэлийг бууруулахаар удаа дараа гаргаж байгаа нийслэлийнхний шийдвэрт мэргэжлийн хүн ямар дүгнэлт өгч байгааг сонирхоорой. ЗЦГ-ын хурандаа С.Энхтөр өөрийн фэйсбүүк хуудсандаа ийн бичсэн байна.

Шинээр гарах гэж буй шийдвэрийн тухайд:
Дэлхийн томоохон хотуудад автозамын сүлжээг бүсчилсэн байдаг ба тогтоосон бүс дотор болон тодорхой замуудад тээврийн хэрэгслийг зорчих төлбөр тооцоо, татварыг тогтоож өгсөн байдаг. Эдгээр улс орнуудад тээврийн хэрэсглийн жолооч нар өөрсдийн зорчих маршрутыг чөлөөтэйгөөр сонгох боломж бүхий замуудад төлбөр тооцоог цахим хэлбэрээр, зорчих хөдөлгөөн эхлэх үед тооцдог.
Харин Улаанбаатар хотын хувьд автозамыг сүлжээг төлбөртэй болгох хэмжээнд бүсчилэх боломжгүй, оршин суугчдын зорчдог гол зам нь Энхтайвны болон Чингисийн өргөн чөлөөгөөр хязгаарлагддаг учир нийслэлийн автозам дээр сонголт хийх боломж тун тааруу.
Хотын төвд нь нийтийн тээврийн асуудлыг бүрэн шийдсэн,үүнийгээ дагаад автомашин хэрэглэх шаардлага багассан улс оронд л төв замаар зорчих тээврийн хэрэгслэээс татвар авах системийг нэвтрүүлдэг.
Автозамын хэт их ачааллыг бууруулах хамгийн шилдэг арга бол автозамын сүлжээг сайжруулах, нэг түвшинд огтлолцдоггүй гүүрэн замыг байгуулж гэрлэн дохионы зохицуулалтыг халах асуудал юм гэж олон улсад үздэг. Харин энэ асуудал нь асар их зардал шаарддаг учир манай улсын хувьд ойрын хэдэн жилдээ боломжгүй мэт санагдаж байна.
Харин нийслэлийн төв замаар зорчиход төлбөр авдаг болох тухай шийдвэрийн талаар үзэл бодлоо бичье.
1. Нийслэлийн удирдлагаас авто замын хэт их ачааллаас сэргийлэн гаргаж байсан өмнөх шийдвэрүүд нь эерэг нөлөө үзүүлж байсан хэдий ч түүнийг боловсронгуй болгох, хяналт тавих асуудлыг чангатгах \цагдаагийн хяналтыг хэлсэнгүй, энд камерын хяналт л хангалттай\ байдал орхигдсоноос үүдэн өөр арга эрэлхийлэхэд хүргэсэн. Энэ нь:
2. Дугаарын хязгаарлалт: Энэ шийдвэр нь хэдийгээр маш зөв гаргалгаа байсан боловч маш олон тооны иргэд хууль бус дугаар хэрэглэх, боломж бүхий иргэд 2 автомашинтай болох, төрийн байгууллагын ажилчидын албаны\ тусгай тоноглолтойгоос бусад\ автомашин хязгаарлалтанд хамаарахгүй байх гэх мэтээр энэхүү захирамжийн үр дүнг бууруулсан. Харин энэ ажиллагааг боловсронгуй болгох хэрэгтэй байсан.
3. Нэгдүгээр эгнээг нийтийн тээврийн хэрэгсэлд зорчиход зориулсан: Энэ шийдвэр гарснаас хойш зөвхөн нийтийн тээврээр зорчих хугацаа багасах болсноос биш нийтийн тээврээр зорчигчдын тоо нэмэгдээгүй. Өөрөөр хэлвэл автомашины тоо буураагүй. Бид яах ёстой байсан бэ? а.Нийтийн тээврийн сүлжээ маршрутыг ихэсгэх, буудал дээр давхцалгүй болгосон байх, 1 дүгээр эгнээгээр тасралтгүй зорчидог болгосон байх хэрэгтэй байсан.б. Ариун цэвэр, үйлчилгээний соёлыг огцом дээшлүүлсэн байх хэрэгтэй байсан. в. Нийтийн тээврийн жолооч нарын хөдөлгөөнд оролцох соёлд эргэлт хийсэн байх ёстой байсан. Энэ тохиолдолд иргэд автомашинаасаа нийтийн тээвэрлүү шилжих байлаа. \ цагаан захтнууд нийтийн тээврийг хэрэглэдэг болгох ажиллагаа явуулах байсан.
4. Ачилтын тухайд: Энэ нь бусдын хөдөлгөөнд саад болж, түгжирэл үүсэхээс сэргийлэх маш чухал ажил хэдий ч үр дүнгээ өгсөн байдал төдийлөн ажиглагдахгүй байна. Учир нь: а. Зогсоолын асуудлуудыг нийслэлийн аль ч хэсэгт боломжит хувилбаруудаар шийдэхгүй байна. \зай завсар болгонд зогсоол байгуулах, хувийн байгууллагын талбайг ч төлбөртэй болгож олон нийтийг зогсоох хэрэгтэй\.б. Санаатайгаар буруу зогссон жолооч нарыг ачиж өндөр хураамж авах биш, хуулинд яаралтай өөрчлөлт оруулж өндөр торгууль ноогдуулах хэрэгтэй байсан.
5. Хөдөлгөөний удааширал, эсвэл түгжрэл үүсгээд байгаа цэгийг олж инженерийн шийдлүүдийг цогцоор нь гаргах. Ийм цэгүүд нийслэлийн хэмжээнд маш их байгаа.
6. Нийслэлийн засаг даргаас худалдаа үйлчилгээний захуудын үйл ажиллагааны цагийн хуваарьт өөрчлөлт оруулсан. Энэ нь замын хөдөлгөөний ачаалалд төдийлөн нөлөө үзүүлсэнгүй. Иймд худалдааны захуудыг зарим өдрүүдэд шөнийн цагаар ажиллуулдаг болговол өдрийн цагаар ачаалал буурч иргэд замын түгжирэлд орохгүй. Зарим захуудыг хотоос гаргах ажил чухал байсан.
7. Орлого багатай буурай хөгжилтэй орнуудад нийтийн тээврийг ядуусын унаа мэтээр ойлгодог гаж үзэгдэл байсаар байна. Харин өндөр хөгжилтэй оронд байдал эсэргээрээ. Автозам болон тээврийн хэрэгсэлд ашигт үйлийн коэффицент \АҮК\гэж нэг юм бий. Энэ нь макро түвшинд ч айл өрхүүдийн микро түвшинд ч маш их ач холбогдолтой. Тээврийн хэрэгслийн АҮК нь тухайн явсан км тутамд хэдий хэмжээний ачаа, зорчигч тээвэрлэснээр үнэлэгдэнэ. Айл өрх, хувь хүмүүс ч бага шатахуунаар богино хугацаанд яаж хувийн ажлуудаа амжуулах талаар санаа зовдог нь энэ.\ carpool гэдгийг үзээрэй\ Нэг а\м аар ганцаараа яваад, юу ч амжуулахгүй холхиод байвал АҮК нь "0"-ийг заана. Социализмын үед "сул явалт" гэдгийг маш их анхааран үзэж судалгаа, график, төлөвлөгөө гаргадаг байсан. Эдийн засгийн үр ашиг гэдэг зүйлийг аль ч нийгэмд, тэр тусмаа өнөөгийн нийгэмд зөвхөн авто тээврийн байгууллага гэлтгүй хувь хүн бүр нарийн бодолцох нь зүйтэй.
8. Замын хөдөлгөөн судлалын хүрээлэнгээс гаргасан судалгаагаар нийслэлд хөдөлгөөнд оролцож байгаа 1000 т\х тутмын 30-40% нь бидний яриад байдаг "халтуурчид" гэж үздэг. Тэдний буруу гэж байхгүй нь ойлгомжтой. Эдгээр хүмүүс хүн гар өргөх хүртэл хүссэн замаараа чөлөөтэй явна. Энэ бол өнөө л ядуурал, ажлын байртай холбоотой. Тэдний ажлын байр бол автомашин, автозам. Тэдэнд өөр ямар ч боломж байхгүй байгаа нь замын хөдөлгөөнд ачааллыг ихээр нэмэгдүүлдэг гэсэн үг юм. Эдгээр иргэдэд\ халтуур хийж байгаа\ ажлын байрыг нь өөр хэлбэрээр бэлдээд өгчих юм бол замын хөдөлгөөнд оролцож байгаа т\х-үүд 30-40%- иар буурах ба үүнийгээ дагаад автомашинаас гарах хорт утаа, дуу чимээ гээд сөрөг талууд энэ хэмжээгээрээ буурах юм.
Эцсийн дүндээ хотын төвөөр зорчих иргэдээс татвар авах биш , одоо мөрдөгдөж байгаа журмаа боловсронгуй болгож үр дүнг нь сайжржжлах л чжхал байна. Энэ мэтчилэн олон асуудлыг шийдэх боломж маш их байгаа ба миний бие захаас нь бичлээ. Үргэлжилэл бий шүү....
Хамгийн гол нь замын хөдөлгөөний түгжирэл, автомашины хэт их ачааллаас салах тухай бусад улс орнуудын бэрхшээлийг бид араас нь шилийг нь дарж дагах биш хүрсэн амжилтруу нь үсэрч өөрийн орны хөрсөн дээр буулгах зальжин бөгөөд ухаалаг аргыг сонгох нь зүйтэй юм уу гэж бодогдож байна. Токио 8 сая, Бээжин 11 сая, Берлин 2 сая, Улаанбаатар 300 хүрэхгүй мянган машинтай. Бидэнд бага зардлаар иргэдээ бухимдуулахгүй түгжирлээс салах маш их боломж хувилбарууд байгаа.
Иргэн С.Энхтөр