Хүүхэд төрүүлэх, өсгөх, цэцэрлэгт оруулах, их, дээд сургуульд сургах гээд тус бүртээ дундаж давхаргын эцэг эхчүүдийг сорьсон, сойсон “зовлон” болоод буйг хэлэх хүн олширч байх шиг. Есдүгээр сарын 1-ний өдөр ойртох тусам нийслэлчүүдийн дунд жинхэнэ ярианы сэдэв, үгээ хэлж, үйлээ үзэж буй зүйл нь цэцэрлэг боллоо. Яг л урьд урьдны жилийнх шиг, цэцэрлэгт хүүхдээ оруулах гэсэн ээжүүд, аавууд, эмээ өвөөтэй нь ээлжлээд, хонон өнжин дугаарлаж зогсоно. Олон ч хүн хэлж, ярьсаар одоо бүр байдаг л үзэгдэл мэт болжээ. Яагаад төрийн өмчийн цэцэрлэгт түмэн олон ийнхүү дугаарладаг юм бэ гэдэг асуултын хариу нь үнэгүй гэх ганц хариулт. 
Тэгээд ч ажилчид нь арай туршлагатай, алдрай үрийг минь унтуулах гэж демидрол өгөөд байхгүй хариуцлагатай юм даа гэдэгт итгэдэг, найддаг. Төрийн цэцэрлэг хэдийгээр үнэгүй боловч орчин цагт хүүхдээ оруулахын тулд их сургуулийн оюутны төлбөрийн дайтай зардал гаргадаг болсон нь нууц биш. “Хоёр настай хүүхэд цэцэрлэгт шинээр бүртгүүлэхэд хахууль нь 600 мянган төгрөг, оочер нь 50 мянган төгрөг байна.
Өнгөрсөн жилийнхээс хоёр дахин нэмэгджээ” хэмээх хүн таарлаа. Өөр нэг нь хадгалж хадгалсан цэцэрлэгийн оочероо асуусан хүнд нь зарчихлаа гээд сууж байх. Тэр бүү хэл “Байна уу, цэцэрлэгээс ярьж байна. Баяр хүргэе, танай хүүхдийн оочер болчихлоо” гэхэд нь “Юу? Хэзээний оочер вэ? Манай хүү цэрэгт явчихсан шүү дээ” гэсэн онигоо ч гарч. Эсвэл “Жирэмсэн эмэгтэй төрөх гэж буй хүүхдийнхээ цэцэрлэгийн оочерыг одооноос авч байна” гэх егөө үг тархаж байна. Хоноод ч олддоггүй хотын цэцэрлэг дамын гэж хэлж болох наймааны нэг хэлбэр болсныг энэ бүхэн өгүүлнэ.
Яагаад. Адуу манаж, аяллаар яваа биш нийслэлчүүд яагаад суусан сандлаа хооронд нь олсоор хэлхчихээд гадаа хонож байгаа юм бэ. Ердөө л тэдэнд хүрэлцээтэй цэцэрлэг байдаггүйгээс тэр. Нийслэлд төрийн өмчийн 178, төрийн бус 250 цэцэрлэг байна. Эдгээр нь 2-5 настай цэцэрлэгт хамрагдвал зохих хүүхдийн 72.3 хувьд хүрэлцээтэй. Хотын бүх хүүхдэд сургуулиас өмнөх боловсрол олгоё гэвэл цэцэрлэгийнхээ тоог нэмэхээс өөр бодит гарц алга. Өмнөх жилийн цэцэрлэгийн хүртээмжтэй харьцуулахад хамрагдсан хүүхдийн тоо 4.6 хувиар нэмэгдсэн болохыг Нийслэлийн боловсролын газрын дарга Ц.Отгонбагана хэллээ. Өөрөөр хэлбэл, жилд төдий хэмжээний цэцэрлэг шинээр ашиглалтад орж, зах зээлээ тэлж байна гэсэн үг. Харин 2-5 настай хүүхдүүдийн тоо үүнээс хэд дахин хурдан өсч байдаг аж. Өнөөдөр Улаанбаатарт цэцэрлэгийн насны 104481 хүүхэд бий. Тэдний 75579-ийг өнгөрсөн жил цэцэрлэгт хамруулжээ. 2012-2013 онд төрийн өмчийн долоон цэцэрлэг ашиглалтад орсон байхад төрийн бус өмчийн 84 цэцэрлэг нээгджээ. Энэ он гарсаар 28 цэцэрлэгт тусгай зөвшөөрөл олгосноор үйл ажиллагаа нь эхэлсэн бол 45 тусгай зөвшөөрөл хэлэлцэх шатандаа яваа гэнэ. Товчхондоо, улсын хөрөнгөөр барьж буй цэцэрлэг, хувийн хэвшлийнхний нээж буй цэцэрлэгийн тоо хол зөрүүтэй аж.
Төрийн өмчийн үнэгүй цэцэрлэгт явж буй хүүхдүүдийн тоог авч үзэхээр зохих ачааллыг 1.7 дахин хэтрүүлснийг албаныхан онцолдог. Дээр дурдсан нийт 75.5 мянган хүүхдийн 59 мянга гаруй нь улсын цэцэрлэгт оочерлосны эцэст орж чаддаг. Гэвч ингэхдээ төр хүчээ шавхаж, 100 хүүхэд орох ёстой цэцэрлэгт 180 хүүхэд бүртгэдэг гэнэ. Ингээд л дунджаар 28 мянган хүүхэд цэцэрлэгт хамрагдах боломжгүй өвөө, эмээгийндээ, ах, эгчтэйгээ гэртээ үлддэг аж. Дээрх тоонуудыг тоймлож үзвэл улсын үнэгүй цэцэрлэг цөөхөн хэрнээ багачуудын ихэнхийг хүмүүжүүлдэг. Харин хувийн цэцэрлэг олон хэрнээ 10 хүрэхгүй мянган хүүхэд хүлээн авдаг. Дүгнээд үзвэл улсын цэцэрлэг хавьгүй том, багтаамж ихтэй, хувийнх нь орон сууцны өрөө, давхарт ажилладаг. Өнөөдрийн нөхцөл байдалд тохируулж хүн амын өсөлтийг харгалзаж цэцэрлэгийн эрэлтийг бүрэн хангая гэвэл 150 хүүхдийн багтаамжтай 374 цэцэрлэг шинээр байгуулах шаардлагатай гэдэг тооцоог мэргэжилтнүүд гаргажээ.
“Улстөрчдөд угаасаа хамаагүй асуудал”
Үүр шөнө хаяарах сэрүүнд суугаад дугаарлаж буй хүмүүсийг хараад олон нийт улс төрчдийг, эрх баригчдыг, Засгийн газрыг, УИХ-ыг үзэн ядахаас наагуур юм боллоо. Тамхины хууль баталж, хогны ногоон уут тарааж, нийслэлийн нийтийн тээврээр оролдож, дугаарын хязгаарлалт үйлдэж... Энэ дунд хүүхдийн цэцэрлэгийг тултал нь барьж олшруулаад ард түмний нуруун дээрх хүнд ачааг хуу татаад өгөх асуудал алга. Гэвч шүүмжлэл эзнээ олж төрийн институц бүрэн дөжирчихөөгүй гэдгийг илтгэх үйл явдал өчигдөр боллоо.
УИХ-ын Төсвийн байнгын хорооны дарга Ц.Даваасүрэнгийн урилгаар найман гишүүн цуглаж, холбогдох яамныхан оролцов. Уг уулзалтад байнгын хорооны гишүүд оролцож, Боловсрол шинжлэх ухааны яам, Сангийн яам, Эдийн засгийн хөгжлийн яам, нийслэлийн удирдлагууд мэдээлэл өгч, нөхцөл байдлыг шийдвэрлэх тодорхой саналд хүрэх ёстой байсныг Ц.Даваасүрэн гишүүн хэлсэн. Гэвч Ч.Улаан сайдаас бусад нь орлогчоо, газрын даргаа, асуудал хариуцсан мэргэжилтнээ явуулсан тул зөвхөн одоо байгааг харилцан ярих байдлаар уулзалт өндөрлөв. Хэдийгээр хариуцлага хүлээх, тодорхой шийдвэр гаргаж, удирдах эзэн биетүүд ирээгүй ч Төсвийн байнгын хороо, Нийгмийн бодлого, боловсрол, соёл, шинжлэх ухааны байнгын хорооны албан бичгээр Засгийн газарт албан тоот хүргүүлж, хариуцлага тооцуулна гэдгийг хэлж байсан юм.
Ирц ес байв. Байнгын хороон даргын хувиар Ц.Даваасүрэн ирж, Засгийн газраас Ч.Улаан ганцаараа. Сөрөг хүчин МАН-аас Д.Сумъяабазар гишүүн ирсэн байлаа. Бусад гишүүнийг анзаарвал УИХ-д анх удаа сонгогдсон, гудамжинд жагсаал, цуглаан, тэмцэл хийж явсан нөхөд байх юм. Д.Батцогт, С.Ганбаатар, Г.Уянга, З.Баянсэлэнгэ, Ж.Батзандан. Нэмээд Аюулгүй байдал, гадаад бодлогын байнгын хороон дарга Ц.Оюунбаатар уулзалтад оролцож саналаа хэллээ. Парламентын 76 гишүүнээс ердөө есөн хүн л цэцэрлэгийн оочер, дугаарыг хараад зүгээр суух нь утгагүй гэдэгт санал нэгджээ. Засгийн газрын 17 сайдаас дөнгөж нэг нь л уг асуудлыг улсын чухал асуудал хэмээн үзэж уулзалтыг хүндэтгэн биеэрээ ирж, ажлаа танилцуулж, асуултад хариуллаа. Ийм л төр, засагтай ард түмэн бид намар хаяанд ирсэн энэ үеэр дээл нөмөрч, цэцэрлэгийн үүд сахиж суух тавилантай аж. Дашрамд хэлэхэд, эрх баригч Ардчилсан намаас ирсэн ганц хүн нь Ж.Батзандан гишүүн байлаа.
Тэдний зарим нь Хүүхэд харах үйлчилгээний тухай хуулийг сүүлийн хоёр жил хав дарж, хэлэлцэлгүй дөрвөн ч чуулган өнгөрөөснийг сануулж, шүүмжилж байв. Хэрэв ийм үйлчилгээ нэвтэрчихвэл улсын бүх хүүхэд асрамж, халамжинд өсч торних тухай хэлээд хуулийн автор булаацалдсан амбиц, шоу, явуургүй улстөржилт хэмээн хатуухан дуугарсан нь ч бий. Мөн УИХ-ын гишүүдийн хувьд хариуцлага ярих гэхээр салбарын сайд нар, хотын дарга нь байхгүй учраас бид ярилцах, бодлоо хэлэхээс хэтрэхгүй нь гэдгийг ч хүлээн зөвшөөрсөн. Түүнчлэн парламентынхаа дээр гарчихсан Засгийн газарт хариуцлага тооцъё гэдэг үгсээ ч дайж амжсан юм. Уулзалт хэлэлцүүлэг дуусах дөхөхөд зарим гишүүн өөрийнхөө тойргийн цэцэрлэгийн байдлыг тус бүрчлэн асууж, тодруулав. Харамсалтай нь, цаг үеийн шуугиан болсон асуудлаар шоудах төдий, хуралдсан дүр үзүүлж өнгөрсөн улстөрчид улам муухай харагдсан.
Байгууллагын дэргэдэх цэцэрлэг гэх санал
Нийслэлийн ЗДТГ болон БШУЯ-ны хамтарсан ажлын хэсэг тулгараад буй асуудлаар тодорхой саналууд гаргасан. Нэгдүгээрт, нийслэлийн цэцэрлэгийн хүүхдийн хоолны мөнгө буюу хувьсах зардлыг хоёр дахин нэмэх.
Ингэхдээ хагасыг нь эцэг эхчүүдээс гаргуулах боломжтой эсэх санал дэвшүүлсэн. Өнгөрсөн хавар хотын төвийн зургаан дүүргийн цэцэрлэгийн хүүхдийн эцэг эхээс дээрх саналыг асуухад 80 гаруй хувь нь дэмжсэн гэнэ. Тиймээс үүнд эрх зүйн зохицуулалт, шийдвэр хүлээгдэж буй юм. Хоёрт, энэ хичээлийн жилд хотод 292 хувийн цэцэрлэг үйл ажиллагаа явуулна. Гэсэн ч эдгээр нь бүрэн хүчин чадалдаа хүрч ажиллаж чадахгүй байгаа аж. Тодруулбал, 71 цэцэрлэгт 2552 ор сул байхад наана нь хүүхдүүд цэцэрлэгт хамрагдаж чаддаггүй.
Тиймээс үүнийг шийдэхийн тулд зөвшилцөж үзжээ. Хувийн цэцэрлэгийнхэн хүүхдийн хоолны мөнгийг төрөөс олгочихвол 3150 хүүхдээс төлбөр авахгүйгээр хүлээж авах боломжтой гэсэн аж. Гуравдахь санал нь, шаардлагатай 374 цэцэрлэгээс 2016 он хүртэл улсын төсөв, бололцоогоор 270-ыг нь барьж байгуулна. Гэвч хүүхдийн өсөлтийг цэцэрлэгийн бүтээн байгуулалт гүйцэхгүй байгаа тул албан байгууллагын дэргэд цэцэрлэгтэй болох санал дэвшүүллээ. Дөрөвт, цэцэрлэгийн бүтээн байгуулалтын ажил удаан үргэлжилдэг тул хуучин цэцэрлэгүүдэд давхрын өргөтгөл хийх боломжтой 38 цэцэрлэгийн судалгаа гаргажээ. Нэг цэцэрлэгт дунджаар 75 ор нэмэгдэх бөгөөд тус бүрийн зардал нь 500 сая төгрөг гэж тооцоолсон байна.
