-Бүлэг байгуулах асуудлыг баталгаажуулаагүй тул завсарлага авч, хурал хаях боломжгүй-

Улс орны хөгжил, нийгмийн байдал, иргэдийн амьжиргааг дээшлүүлэх эсвэл доош татах эсэхийг хэлэлцэн шийдвэрлэдэг төрийн эрх барих дээд байгууллага га­цаанд орлоо. Шинэ парламент 69 гишүүнтэй бүрдээд ба­га­гүй хугацаа өнгөрч бай­на. Анхдугаар чуулган үргэл­ж­ил­сээр. Учир нь, ангийн даргаа 69 гишүүн маань сонгож чадахгүй сууна. Уг нь, парламентад олонхи болсон нам нь даргад томилуулах хүнээ сонгож, бусад нам нь “Нэр дэвшигчийг дэмжинэ үү” гэсэн хүсэлт буюу зөвшилцлийн бичгээ илгээсэн. Гэтэл ганцхан ардын намд өгөөгүй гэх.Төрийн ордноос тус намын байр хүрэх зам баларснаас болж, зөвшилцлийн бичиг очоогүй юм уу даа. Иймэрхүү утгатай үгийг өнгөрсөн баасан гарагт үргэлжлэхээр товлосон анхдугаар чуулганы хуралдаан дээр МАН-ын бүлгийн даргаар сонгогдоод буй Н.Энхболд хэлэв. Зөвшилцлийн бичиг аваагүй тул Ардын нам, хууль тогтоох дээд байгууллага дахь бүлэг нь чуулганд орохгүй хэмээлээ. Нэг иймэрхүү асуудлаас үүдэн төрийн эрх барих дээд байгууллагын үйл ажиллагаа гацав. Хэдий хүртэл гацаанд орж, шаварт суух нь тодорхойгүй. Ардын намтангууд дотооддоо ангийн даргад нэр дэвшигчийг дэмжих үү, үгүй юү гэдгийг шийдсэний дараа анхдугаар чуулганыг үргэлжлүүлэх тухай сураг бий. Магадгүй дэмжихгүй хэмээвэл бойкотлол үргэлжилсэн хэвээр байх нь бололтой. Ирэх дөрвөн жилд иймэрхүү өнгө аясаар явбал, нийгэмд ч, улс орны хөгжилд ч багагүй тээг, садаа учруулж мэдэх юм.
Одоогоор УИХ бай­гуу­лагдсан ч даргагүй яваа. Тий­­мээс бүлгүүдийн үйл ажиллагаа ч баталгаажаагүй гэсэн үг. Өөрөөр хэлбэл, хууль тогтоох үйл ажиллагаа нь УИХ-ын даргаа сонгож, тангаргаа өргөсөн гишүүд албан ёсны үнэмлэхээ гардан авч, бүтцийн байгууллагаа бий болгосноор эхэлдэг хуультай. Тэгэхээр бүлэг завсарлага авах эрх одоохондоо байхгүй. Анхдугаар чуулганаас нам завсарлага авч болно гэсэн заалт ч хуульд алга. УИХ-ын даргаа сонгох ажиллагаа нь аль нэг намын төлөөлөл болон сууж байгаа гишүүдэд хамаатай бус юм. Тодруулбал, намын үүрэг даалгавар хүлээн чуулганд орохгүй байх нь буруу гэж улс төр судлаачид ярих болов. Яагаад гэвэл, гишүүн гэдэг нь олон түмний төлөөлөл, ихийг хийж бүтээнэ гэж л тухайн хүнд санал өгч, сонгон түшээ болгосон учир. Иймд УИХ-ын дарга сонгох хуралд оролцох тангараг өргөсөн 69 гишүүн өөрийн итгэл үнэмшлээр нэр дэвшсэн хүнийг дэмжих үгүйгээ шийдэх ёстой болов уу. Үүнд, намын байр суурь огт хамаагүй мэт. Гэтэл парламент дөнгөж бүрдэх цагаас эхлэн хийж бүтээх бус хойш чангаах нь хэр оновчтой бол. Яахав МАН-аас тойрогт нэр дэвшээгүй, жагсаалтаар орж ирсэн эрхмүүдэд хамаагүй байж болох юм. Мөн үнэмлэхүй ялалт байгуулж чадаагүй ч олонхийн суудал авсан АН-ынхан МАН-ыг засагт урина гэж найдан, захидал ирүүлэхийг хүлээн суусан биз. Гэтэл Шударга ёс эвсэл, ИЗНН-тай эвсэхээр болсон нь тэднийг шоконд оруулчихаж. 2008 онд парламент бүрдэхэд АН-ыг урьж гүйцэтгэх засаглалаа байгуулсан болохоор энэ удаад ялагдсан ч “хуримын” урилга авна хэмээн сэтгэсэн байх. Гэвч ийм зүйл болсонгүй. Тиймээс уурлаж бухимдан, тунирхаж, өшөө авах маягаар чуулганыг гацааж буй гэх бор шувуу ниснэ. Энэ нь ч оргүй хоосон яриа биш болов уу. Сонгуулийн үр дүнгээр парламент дахь олонхийн байр сууриа алдаж, дээр нь засагт хамтрах боломжгүй болсон нь тус намынхныг давхар хүнд цохилтод оруулсан биз. Одоо шантаажны улс төр хийхээс өөр гарцгүй болж тэд. Гэхдээ анхдугаар чуулганыг нэг их удаан бойкотолж чадахгүй нь ойлгомжтой. Яагаад гэвэл, дарга сонгох асуудал нь 69 гишүүний эрх мэдлийнх.

Өнөөдөр 50-иас дээш хувийн ирцтэй байхад ангийн даргаа сонгож болно. Үүнд, аль нэг намын төлөөлөл зайлшгүй байх шаардлагагүй аж. Эс хүсвэл суухгүй ч байсан болох гэнэ. Асуудал нэгэнт ийм тул ардын намтангуудтай, үгүй нь хамаагүй даргаа томилон, Байнгын хороодоо зохион байгуулах буюу бүтцийн асуудалдаа шилжих боломжтой юм байна. Түмний төлөөлөл болон гишүүн цол хүртсэн эрхмүүд үүнийг ухаарах биз. Ерөнхийдөө зөвшилцөнө гэсэн хуулийн заалтыг урдаа барьж, тохироо хийхийг оролдож ч байгаа мэт. Өөрөөр хэлбэл, танайх З.Энхболдыг нэр дэвшүүлж дэмжүүлэх гэж байгаа бол ийм зүйл өг, хий гэх маягийн юм ярих санаа агуулж байх шиг.Үүнийг ч төрийн ордноор нисэх жиргээ болжморууд шулганалдах. Цаашид ийм маягаар төрийн ажлыг саатуулах, түмний итгэлийг хөсөрдүүлдэг арга барилыг халах нь зүйтэй байх.

Ер нь, улс төрийн соёл гэдгийг маш их ярьж байсан 90 гарч яваа намынхан улстөрчид шиг байвал яасан юм бэ. Мөнхөд ялж, төр засгийн эрх мэдлийг гартаа төвлөрүүлж байх хууль цаазыг УИХ-аас гаргаагүй л байлтай. Бид хаант засаглалтай улс биш ардчилсан төрт орон гэдгийг ухаарах цаг болоогүй юм уу. Сонгуульд ялагдсаныхаа дараа хаалтын чуулганд орохгүй гэж гөжүүдлэв. Монголын уран сайхны “Гарьд магнай” кинонд Их хатан “Миний бөхийг унагачихлаа. Би энэ наадмыг үзэхгүй” хэмээн ширэв татан явдагтай адил зүйл хийсээр. Өдгөө төрийн их баяр наадамд ч байнга түрүүлээд байх босоо бөх алга байна. Хааны алба халаатай, эзний алба ээлжтэй гэсэн үг бий. Ээлжээ хүлээлцэн хууль тогтоох механизмын гацааг арилгавал ямар вэ Ар­дын намынхаан. Эсвэл ирэх жилийн турш эвслийн Засгийн га­зар, УИХ-ыг бойкотолж, тө­рийн үйл ажиллагааг зогсонги байдалд оруулсаар байх уу.