УИХ-ын гишүүн, ХЗДХ-ийн сайд Ц.Нямдоржтой цаг үеийн асуудлаар ярилцлаа.

-Засгийн газар байгуулаг¬дах ерөнхий дүр зураг гарлаа. Та ямар байр сууринаас хан¬даж байна вэ?
-Засгийн газрыг байгуулах гэж байхад олиггүй үг хэллээ гэж  над руу дайрч байна лээ. Би “Шударга ёс” эвсэл нэртэй урвагчдаас  хоёр Засгийн  газрыг хамгаалаад дийлээгүй. 2004 онд Ц.Элбэгдоржийн Засгийн газрыг манайхантай нийлж М.Энхсайханаар толгойлуулсан урвагчид унагах гэхэд нь би бүтэн зургаан сар хамгаалж хэвтсэн. Намынхаа нөхдөөс “Та нар  хоёр жилийн гэрээтэй, одоо 2-3 сар дутуу байхад засгийг унагаж яахав” гээд өөрийн намын нөхдөөсөө гуйж арга ядаж явахад “Ц.Нямдорж Увсынхаа Д.Дор¬лигжав, Н.Алтанхуяг на-рыг хамгаалж  хөдөлж өгөхгүй байна” гэж хэлж байсан. Эцэст нь М.Энхсайхан “Эх орон ардчилал” эвсэл  нэрийн дор хор найруулж тэр засгийг унагаж байсан юм. Хоёр дахь нь М.Энхболдын засгийн газрыг Д.Тэрбишдагва тэргүүтэй элсний 13 гэгч гарч ирээд унагаж байв. МАН-ын их хурал дээр М.Энхболдыг намын дарга байх үед нь хамгаалж үг хэлж байлаа. Бас л хугацааг нь дуустал ажил¬луулчих юмсан гэж байсан санаа. Тэд засгийг тогтворгүй байлгах сонирхолтой. Уг нь  шинэ засгийг тогтвортой  ажиллаасай гэж хүсч байгаа юм. Гэтэл одоо Д.Тэрбишдагва гэдэг хүн Шадар сайд болох гээд амиа золиослохоос буцахгүй явна. Өөрийн намын Ерөнхий сайдыг унагаж чаддаг хүн чинь хүний намын Ерөнхий сайдыг унагах бол зүгээр шүднээс  мах авахтай адил. Үүнийг л би хэлж бай¬на. Ч.Улаан бол  өнгөрөгч нэгдүгээр сарын 20-ны өдөр Н.Алтанхуяг нарыг засгаас гарахад Сангийн сайд болно гэж урьдчилж яриа өгсөн хүн.  Гэтэл намаас  Сангийн сайдад нэр дэвшүүлтэл дөрвөн хүний санал авч байлаа. Сайд болж чадаагүйн төлөө намаас урвасан хүн. Одоо УИХ-ын дэд дарга гэдэг суудалд очихын тулд ийм урвалт хийж байгаа юм. Наад урвалтууд чинь буцаад Монголын төрийг сульдуулж, урвах гэдэг үзэгдлийг хойч үедээ өвлүүлж үлдээх гэсэн санаа. Наад урвагчид  чинь бүгд сайд, дарга болно.

-Тэгэхээр засагт орж ажил¬лаж байгаа чин хүсэл нь ердөө л албан тушаалын араас явж байгаа гэсэн үг үү?
-Захаасаа болж байгаа биз дээ. Төсвийн байнгын хороо, Нийгмийн бодлого, боловсрол, соёл шинжлэх ухааны байнгын хорооны даргын томилгоог хар л даа. “Шударга ёс” эвсэл улс төрийн хэлмэгдүүлэлт явуулбал засагт хамтрах хэлэлцээрээс гарна гэсэн тогтоолоо УИХ-ын гишүүн З.Баянсэлэнгэ  нар  хэвлэлийн хур¬лын үеэр мэдэгдсэний дараа Нийгмийн бодлого, боловсрол, соёл шинжлэх ухааны байнгын хорооны албан тушаалд очиж байгаа юм. Гэтэл мэдэгдлээсээ хойш 4-5 хоногийн дараа “Бид нэг хүний асуудлыг сонирхохгүй. Сонгуулийн мө¬рийн хөтөлбөрөө хэрэгжүүлэхэд засгийн бүрэлдэхүүнд орно” хэмээн сайд болно гэж гүйсээр байна шүү дээ тэд. Үнэн үг хэлсэнийхээ төлөө “боорлуулдаг” нь миний амьдралын хэв маяг болсон. Энэ төрд тулгамдсан үед үг хэлдэг хэдэн хүн байсан юм. Үхээд дууссан. Тухайлбал, С.Зориг үг хэлнэ. Ганцаардахдаа Ардчилсан намаас өрх тусгаарлаж нам байгуулж байлаа.  Талийгаач О.Дашбалбар руу амьд байхад нь яаж дайрч байлаа. Мартаагүй биз. М.Зэнээ амьд байхдаа үг хэлдэг байхад  захиалгат хэвлэ¬лээр хэр¬хэн давшилдаг байсныг мар¬таагүй байгаа болов уу.

-Таныг телевизийн нэвтрүүлэгч аятай өдөр бол¬гон зурагтаар гарах юм гэж хэлж байсан. Нэлээд удаан дуугүй явсан хүн гэнэтхэн өөрийн байр суурийг илэрхийлээд байгаа нь сонин санагдаад байгаа бололтой?
-Би 10 жил албан тушаалд  хүлэгдлээ.  Ийм албан тушаалд  байхаар хэлэх гэснээ хагасладаг юм. Одоо би сөрөг  хүчний байр сууринд шилжсэн учраас сэтгэлийн мухарт үлдсэн үгээ хэлнэ. Наадуул чинь ямар ч хамаагүй үнээр сайд болох  зорилготой. Ялангуяа энэ урвагчид хэзээ ч Монголын төрийг өөдтэй  байлгаагүй. Атга элсэн чихрийн төлөө сайдын суудлын төлөө хувийн бизнесээ өргөжүүлэхийн төлөө, далдуур баяжихын төлөө урваж ир¬сэн. Монголын сүүлийн 22 жилийн төрийн түүхэн дэх урвалт бүгд хувийн ашиг сонирхол. Энэхүү урвалтууд хоёр намыг сульдуулж байна шүү дээ. АН, МАН-ыг төрийн хоёр багана гэж би ойлгодог.  Урвагчид  энэ хоёр намаас гарсан. Нам дотроо албан тушаал авах гээд явуургүй болохоор урваж харьд очиж да¬раагийн талхнаас зуурдаг заваан улс төр хийдэг гэм биш зан болж хувирч байгаа юм. Та нар бодоод үз. Ардчилсан на¬мыг газрын хөрстэй тэгшлэх хэрэгтэй гэдэг үгийг би биш Ч.Улаан саяхан хэлж байсан. Одоо ямар нүүрээрээ АН-тай нийлээд УИХ-ын дэд дарга болоод явж байна вэ. Сонин байгаа биз дээ. Монголын төрд албан тушаалын тө¬лөө урваж шарваж нөхдөө худалддаг, на¬маа худалддаг энэ цадиггүй явдалтай би тууштай тэмцэнэ цаашид. Хоёр гур¬ван сонинд захиалгаар ярилцага өгч ми¬ний амыг хаана гэвэл чадахгүй. Яагаад гэвэл Монгол төрийг хамгийн их сорьж сульдуулж байгаа асуудал энэ ур¬валт. 2005 онд АН-ыг аврах хөдөлгөөн гэж байгуулагдан цэнхэр туузтай  М.Энхсайханаар толгойлуулсан хүмүүс “Эх орон ардчилал” эвслийг тарааж Үндэсний шинэ намыг байгуулсан. Энэ намын бүрэлдэхүүнд орсон хүмүүс шадар сайд, Батлан хамгаалахын сайд, зарим нь Гаалийн газрын дэд дарга болж байсан. 2007 онд засгийг түлхэж унагасан хэсэг нь дараагийн албан тушаалд очих сонирхлоор бас энэ ажлаа хийсэн. Тэгээд хүсч байсан албанд нь тавиагүй учраас 2007 оноос хойш Д.Тэрбишдагва бүтэн таван жил Ардын намыг самарлаа шүү дээ. С.Баярын Зас¬гийн газарт сайд болж чадаагүйдээ хорсч сон¬гуулийн өмнө урваад Шадар сайд руу зүтгэж байгаа. Монголын улстөрчийн ханш энэ. Тэдэнд Монголын улс төрөөс урвах, намаа солих бол юу ч биш. Энэ нөхдийн төлөө саналаа өгсөн сонгогчдыг худалдах бол юу ч биш.  Монголын төрийг ингэж  авч явбал парламент утга учраа алдана. Яахаараа энэ урвагчид Монгол төрийн толгойд гарч зайдалж  байдаг юм. Би албан тушаалд удсан минь үнэн. Гэхдээ хэзээ ч МАН-ыг цөөнх байхад албан ту¬шаалд очиж байгаагүй. Тэнцсэн юм уу, хавьгүй олон суудал авсан тохиолдолд на¬мын дарга нар дуудаад ”Энэ албыг хариуц” гэхээр нь  түүнийг нь хийж ирсэн. Би гуйж албан тушаал авч байгаагүй. Тал талаас дайрч намайг чимээгүй болгоно гэвэл огт чадахгүй. Дэлхий 76 хүнээр дуусахгүй. Ядуу ч гэсэн цаана нь ард түмэн байна. Өнөө¬дөр биш юм гэхэд маргааш үнэлгээ та¬вина тэд. Та нар бод. Өөрийн намын Ерөнхий сайдаа түлхэж унагаж чадсан хүн Н.Алтанхуягийг бол унтаж босоход нь л унагана шүү дээ.

-Танай нам бүлэг байгуулах эрхээ бүрдүүлэхийн тулд хуулийн төсөл өргөн ба¬рих талаар яриа байна. Нөгөө талаас хуульд өөрчлөлт оруулахгүйгээр бүлэг байгуулах боломжтой гэсэн байна?
-Угаасаа УИХ дахь МАН-ын бүлгийг сонгогчид, Үндсэн хууль хоёр байгуулчихсан. Үүнийг байхгүй болгох эрх хэнд ч байхгүй. Тэр тусмаа энэ нь даргын ая зан, олонхийн ая зангаас шалтгаалдаг асуудал биш. Хуульд хоёрхон тохиолдолд бүлэг байгуулахгүй болохоор заасан байдаг. Нэг нь нам нь татан буугдсан тохиолдолд. Ямар ч асуудал байхгүй. Бүлэг байгуулагдчихсан.

-Та УИХ-ын тухай хуульд өөрчлөлт оруу¬лах шаардлагагүй гэж үзэж байна уу?
-Миний хувьд УИХ-ын тухай хуульд өөрчлөлт оруулах шаардлагагүй гэж үзэж байна. Наадахыг чинь хүнээс асуудаг эрх биш. Хүн амьд явах эрхтэй байх аа, энэ чинь Үндсэн хуулийн эрх биз дээ. Түүн шиг л гэж ойлго.

-АН-тай хамтарч засаг барих  намын хувьд шүүмжлэлтэй байгаа бололтой. Гэхдээ өөр гарц байхгүй шүү дээ. АН дангаараа засаг байгуулах боломж бий юу хуулиараа?
-Ямар ч тохиолдолд АН засгийг дан¬гаараа байгуулах бололцоо хуулиараа бий. Энэ дотроосоо баахан сайд тавина гээд хүн бүр сайд болно гээд Н.Алтанхуягийг барьж идэх гээд байгаа юм билээ. Үнэн шүү.  Ардчилсан нам МАН-тай эвээ олоод засгаа байгуулах эрх нь нээлттэй. АН “Бид засгаа байгуулья. Та нар сөрөг хүчин хяналтаа тавь” гэж болох байсан. МАН заа¬вал Засгийн газрын бүрэлдэхүүнд орох албагүй.  Бид засагт орохгүй АН-ын зүгээс зөв бодлого явуулбал дэмжинэ гэсэн хувилбар бий.  МАН-ыг 29 гишүүнтэй гээд тооцчих, Ардчилсан намынх нь 31 гишүүнтэй гээд бодохоор 60 болж байгаа биз.  Цэвэр 60 хүн энэ танхимд сууж байгаад наадах цаадахаа яриад, Ардчилсан нам дангаараа Засаг бариад явчих бололцоо бий. Яагаад гэвэл олон суудал авсан нам дангараа Засаг ба¬й¬гуулж болохгүй гэсэн хуулийн хашилт байхгүй.

-УИХ-д 39-өөс дээш тооны суудал аваагүй бол Засгийн газрыг дангаараа байгуулах бололцоогүй гээд хуульд заачихсан шүү дээ?
-Үйлчлэхгүй шүү дээ. Сөрөг хүчин болох манай намынхан “Ороод ирсэн хүнийг чинь дэмжинэ ээ,  та нар дангаараа Засгаа байгуулчих, бид Засгийн газрын бүрэлдэхүүнд орохгүй, бодлого дээрээ тохирчихъё гээд явчих юм бол нийгмийн талаар ийм бодлого явуулчихъя, эдийн засгийн бодлого дээрээ ийм юм явуулчихъя гээд л… З.Энхболдтой уулзаж, Н.Алтанхуягтай юм ярих гээд байгаагийн учир энэ ш дээ. Би аль хавар Хууль зүй, дотоод хэргийн сайд хийхгүй гэдгээ зарласан. 10 жил хийсэн. Эрүүгийн ертөнцийнхөн Монголын төрийг бүтэн хэмжээгээр атгачихсан байхад би энэ  салбарыг  хүлээж авсан. Зарим нь гүүр¬нээс дүүжлүүлж, зарим нь далан давхарт нүх ухуулаад уйлаад сууж байсан үед на¬дад  хууль зүйн салбарыг хүлээлгэж өгсөн юм. Тэр дарамт одоо байхгүй болсон.  Миний  хийе гэсэн ажлууд  хуулийн салбарт цэгцэрсэн учраас одоо надад энд хоргодох зүйл алга. Хамгийн аюултай нь урвалт. Та нар хар. Засгийн газрын хурдан байгуулах ёстой гээд шударга царайлаад яриад байгаа Ц.Даваасүрэн  Төсвийн байнгын хорооны дарга болж байна. Дараа нь “Шударга ёс” эвсэл гэгч  засгаас гарна гэсэн мэдэгдлийг хэвлэлийн хурлаар зарласны дараа Нийгмийн бод-лого боловсрол, соёл, шинжлэх ухааны  байнгын хорооны даргаар тавьж байгаа юм. Ингэж Монголын төр зүсээ алдаж  байна. Монголын төр зарчмаа худалдаж байгаа учраас  би чимээгүй явж чадахгүй. Хэлэх ёстой үгээ хэлнэ. Би ямар ч дайралтад өртсөн хэлэх үгээ хэлнэ. Албан тушаал худалдаж, биеэ худалдаж байгаа явдалтай тэмцэх хэрэгтэй юм байгаа биз. Архины бизнес, талхны бизнесийн гол эзэд нь төрд сууж байна.
Одоо Хөдөө аж ахуйн сайд болох гээд явж байна. Ард түмэнд үнэнээ хэлэхгүй. Хамтарч ажиллана, сайхан байна гэж худлаа ярьж иргэдийн тархийг угааж байгаа юм.

-Таны хувьд З.Баянсэлэнгэ гишүүн албан тушаал авсаныг нэлээд эсэргүүцэж байгаа бололтой. Байнгын хороодын дарга нарын томилгоонд ямар байр сууринаас хандаж байгаа вэ?
-Олонхиос асуусан нь дээр байх. Жагсаалтаар УИХ-ын гишүүн болсон хүн. Би энд нэг л үнэнийг хэлье. Өөрсдийгөө эвсэл гэж яриад явж буй 11 хүн чинь Н.Энхбаярын хүчинд гарч ирсэн. Эцсийн  үнэн шүү. Энэ 11 хүнээс өөрийн улаан  хөлөөрөө таварцаглаж гарч ирэх хүн ганц ч байхгүй.  Д.Тэрбишдагвыг оролцуулаад ч байхгүй. Н.Энхбаярын хүчинд гарсан болохоос эрийн сайнд гарч ирээгүй.  Дахин сонгууль явуулбал нэг ч хүн цухуйхгүй шүү. Энэ үнэн. Тийм учраас энэ хүмүүст шаардлага тавих эрх нь Н.Энхбаярт бий.

-Маргааш /өнөөдөр/ УИХ-ын гишүүн З.Баянсэлэнгэд холбогдох шүүх хурал болно. Энэ хүн ялаа авах болов уу. Хууль зүйн сайдын хувьд ямар байр суурьтай байана вэ?
-Миний мэдэхийн Ганцхудаг дахь урьдчилан саатуулах  төвд сувилагч хийж байгаад  халагдсан нь үнэн. Дараа нь  Баянзүрх дүүргийн Цагдаагийн хэлтэст хэрэг бүртгэгчээр ажиллаж байгаад туйлын ноцтой асуудалд орж халагдсан нь үнэн.  Ийм үнэн байдаг юм. Болсон үйл явдлын тухайд З.Баянсэлэнгэ хэвлэлийн хурал хийлгэсэн, Н.Энхбаярын шүүх хурлын шийдвэр гарсны дараа. Ийм хурал хийхэд хэн хэн оролцсоныг би ч харсан. Тэр хуралд Э.Батшугар, З.Баянсэлэнгэ, н.Жамъяндагва бил үү өмгөөлөгч нь байсан. Дахиад нэг иргэний хөдөлгөөний нөхөр харагдаж байна лээ. Тэр хурал дээр тогтоол уншаад сууж байсан байх аа. З.Баянсэлэнгэ “Хэлэлцээрийн явцад хэлмэгдүүлэлт гарвал Засгийн газрын бүрэлдэхүүнээс гарна” гээд. Ийм юм уншингуут нь З.Баянсэлэнгэд байн¬гын хорооны даргын алба өгөөд амыг нь хааж байна. 

-МАХН-ын дарга Н.Энхбаярт анхан шатны шүүхээс ял өглөө. Үүнд та ямар байр суурьтай байгаа вэ?
-Би Н.Энхбаярын хэрэгт дүгнэлт өгөх¬гүй. Давах шийдвэрээ гаргасан байх. УИХ-д  10 гаруй жил суусан хэр нь Хууль зүй, дотоод хэргийн сайдыг ямар ажил хийдгийг мэддэггүй гишүүн байна шүү дээ. Н.Энхбаярыг намайг шоронд хийсэн гээд ярьж байна лээ. Н.Энхбаярыг АТГ шалгасан, прокурор хяналт тавьсан, шүүх шийдвэрлэсэн. Бүгд Ерөнхийлөгчийн томилдог албан тушаал. Би бусдыг шоронд хийдэг ажил эрхэлдэг хүн биш. Засгийн газрын хуулинд заалт байдаг. Түүнд Засгийн газар хэрэг бүртгэх, мөрдөн байцаахаас бусад асуудлаар цагдаагийн байгууллагыг удирдана гэж… Хэрэг бүртгэх, мөрдөн байцаах гэдэг нь саяын мөрддөг ажил л даа. Уг нь ийм төрлийн хэргийг цагдаа дээр шалгаж байсан ч Авлигатай тэмцэх газрыг байгуулснаар энэ асуудал хамаагүй болсон.  Авлигатай тэмцэх газрын удирдлагуудыг Ерөнхийлөгч санал болгож, УИХ томилдог. Тодруулж хэлбэл, тэд хэргийг шалгаад, прокурор хяналт тавиад, шүүхэд шилжүүлдэг. Тэгэхээр миний оролцоо байхгүй байгаа биз. Ийм хууль мэддэг хүмүүстэй юу ч ярих вэ дээ. Тэгээд бас бо¬лоогүй Шадар сайд болно гээд үхчих шахаад л гүйгээд байна шүү дээ, наадуул чинь. Н.Энхбаярын хувьд давж заалдах эрх нь бий.

-СЕХ  Н.Энхбаярыг нэр дэвшигчээр бүртгэхээс татгалзсан нь хэр хууль зүйн үндэслэлтэй юм бэ?
-Жагсаалтаас хассан нь эргэлзээтэй. Гэм бурууг шүүх шийдвэрлэнэ гэсэн хуу¬лийн заалт байтал нэр дэвшигчээр бүрт¬гээ¬гүй нь сонин. Дундуур нь их сонин юм бол¬сон доо.

Б.Өнөртогтох

http://www.mminfo.mn/content/31393.shtml?alias=interview