Монголын домгоор бол Чингис хаан бол нөхрийгөө нас барсны дараа дээд тэнгэрийн гэрлээс жирэмсэлсэн Алунгоо эхийн удам. Алунгоо эхээс хойш ес дэх үед нь Тэмүүжин төрөөд хожим нь Чингис хаан болсон гэдэг. Номхон далайгаас Адриатын тэнгис хүртэлх бараг бүх Европыг байлдан дагуулж цусан зам татуулсан Чингис хааныг Европ дахин мартаагүй.
Монгол, Буриад, Турк гарлын олон үндэстэн Чингис хааныг өнөөдөр шүтэн дээдэлж дурсгал хөшөөг нь босгож, мөнгө, зоосон дээрээ мөнхөлж байна. Тэр байлдан дагуулагч, эвдэн сүйтгэгчээс гадна аугаа их цэргийн жанжин, зохион байгуулагч байсан нь мэдээж. Тэр алсын хараатай дипломатч, улс төрч, эр зоригтон байж. Аугаа их цэргийн жанжныхаа хувьд асар их газар нутгийг эзэлсэн бол Монгол аймгуудыг нэгтгэж их Монгол улсыг байгуулсан.
Лев Гумилев ч түүнийг ингэж л бичсэнийг хэн бүхэн мэднэ. Харин орчин үеийн Японы судлаачид өөр нэг таамаг гаргаж ирж байна. Чингис хааныг огт өөр гаралтай бүр Японы Минамато омгийн үндэсний баатар Минамото-но Ёсицунэ гэж ярьж бичих боллоо. Минамото-но Ёсицунэ 30 насандаа Хоккайдо арлаар дамжин Сахалин болон Приморийн хязгаарт хүрч, тэндээсээ дамжин Монголд ирж Тэмүүжин нэр аваад дараа нь 1206 онд Онон мөрний хөвөөнд Их хуралдай зохион байгуулж бүх Монголын хаанаар өргөмжлөгдөн Чингис хэмээх алдар хүртсэн гэнэ. Японы хойд нутгийн олон газар Ивато, Аомори болон Хоккайдод энэ тухай олон домог яриа байдгаас дор өгүүлье.
Чингис хааны төрсөн оныг яг тогтоогоогүй, 1115-1162 оны хооронд төрсөн гэдэг. Японы самурай Минимото-но Ёсицунэ 1159 онд төрсөн нь дээр өгүүлсэн хугацаанд таарч байна. Хүүг төрөхөд анх Усивакамару нэр өгсөн байна. Эцэг нь Минамото-Минамото-но Ёситомо, харин эх нь жирийн нэг гэрийн үйлчлэгч байж. Түүнийг төрсөн жил эцэг нь Фузивара-но Нобуёритай хамтраад Японыг захирч байсан Тайрагийн эсрэг бослого гаргасан байна. Босогчид Тайрагийнханд ялагдаж эцэг, хоёр ах нь цаазлуулан жаахан Ёсицунэ амьд үлджээ. Түүнийг 12 настай ах Минамото-но Ёритомогийн хамт Изу аймаг руу цөлсөн байна. Хожим нь Ёсицунэг Киотогийн ойролцоох буддын Курама сүмд илгээжээ.
Ёсицунэ 11 настай байхдаа өөрийнхөө эцгийн үхлийн тухай сонсоод шашин номоос татгалзаж Курама ууланд бие хамгаалах урлагаар хичээллэх болсон байна. Улмаар Тайрагийн гэр бүлийнхнийг үзэн ядах болж 16 насандаа Курам хийдээс оргожээ. Ингээд нэг хэсэгтээ л Муцу аймаг дахь хойд Фузивараг захирч байсан Фузивара-но Хидэхирын гэрт байсан байна. Хидэхира түүнийг хүмүүжүүлж хүн болгожээ. Минамото-но Ёсицунэ улмаар Тайрагийн гэр бүлийнхэнтэй хийсэн тэмцлийг толгойлж нийслэлд ирэхдээ асар их алдар хүндийг олжээ. Миамотогийн гэр бүлийн тэргүүн болох, ах Ёритомо нь дүү Ёсицунэтэй тийм ч ойр дотно байж, улс орноо хамтран удирдахыг бодсонгүй. Ингээд Минамото-но Ёримото дөрвөн жил дүүгийнхээ явуулсан алуурчдаас зугтаан нуугдаж амьдарсан байна. Харин Минамото-но Ёсицунэ нь Тайрагийнхныг ялсны дараа асар их алдар хүндтэй нэгэн болжээ.
1189 онд дайснууд Ёсицунэг Коромо голын ойролцоо хойд Фузивара хавьд Осю гүнлэг буюу өнөөгийн Иватэд байхад нь довтолж бүслэн авч дагуулууд нь бүгд алагдан Ёсицунэ өөрөө гэдсээ хүүлэн амиа егүүтгэсэн гэдэг.
Гэхдээ өөр нэг хувилбарт нь Ёсицунэ Коромогавад үхээгүй хойд зүг рүү, өнөөгийн Хоккайдо буюу Эдзю дэх айну омгийнхон руу зугтсан гэдэг. Ёсицунэг ёстой тэнгэр ивээж айну омгийнхны тэргүүн болжээ. Үнэхээр өнөөдөр ч Хоккайдод Ёсицунэ гэдэг уул, тэдний дагуул лам Бэнкейгийн агуй бий. Хожим нь Эдогийн эриний үед Хоккайдогийн Хиратори гэдэг газарт Ёсицунэ-зинзи сүм байгуулсан байдаг.
Өөр бас нэг хувилбараар бол Ёсицунэ Хоккайдогоос явж эхлээд Оросын Приморийн хязгаараар дамжин Монголд хүрч монгол овогтныг тэргүүлэн, Монголын эзэнт гүрнийг /1206-1634/ байгуулсан гэдэг. Энэ домгоор бол Чингис хаан өөр хэн ч биш Минамото-но Ёсицунэ болж таарч байна. Японы судлаачид энэ хоёр түүхэн хүний төрсөн цаг хугацаа нь таарч байгаа, мөн морин цэрэг ашиглан дайтах байлдааны тактик зэрэг нь ижил байгааг баримт болгодог.
Хятадын албан ёсны түүхэн сурвалжид (Accounts Other than Official Chronicles of Jin Country) Ёсицунэгийн хүү нь Цинь гүрний /1115-1234/ эзэн хаан болж Хэбэй муж болон Манжуурыг захирч байсан гэж өгүүлдэг. Энэ баримтаар бол Ёсицунэ Хоккайдогоос Манжуур луу явсан болж таарч байна. Дараа нь тэр умар зүгт явж монгол омгуудыг Тэмүүжин нэрээр удирдаж байгаад 1206 онд Чингис хаан болсон байна.
Үүнийг батлах баримтууд бас бий гэнэ. Эртний монголчуудын дуулганд хэд хэдэн хээ угалз байдаг нь Японы уламжлалт мон саса болон риндо хээтэй адил байдаг. Энэ бол Гэнзигийн омгийн буюу Ёсицунэгийн гэр бүлийн нэрийн хуудас бэлгэ тэмдэг байсан юм. Эхний мон нь япончуудын аз жаргал цэвэр ариун, оюун санааг илтгэсэн хулс юм. Риндо буюу хонхон цэцэг нь горечавка бөгөөд жинхэнэ хонхтой ямар ч хамаагүй. Гэнзигийн омгийн өөр нэг бэлгэ тэмдэг нь цагаан далбаа.
1206 оны хавар Онон мөрний хөвөөнд их хуралдай болж Тэмүүжинг их хаанаар өргөмжлөхөд, есөн цагаан туг мандуулсан нь Гэнзигийн төрлөөс гаралтай бөгөөд их хааны жинхэнэ нэр нь Миамото Куро Хоган Ёсицунэ байсан хэрэг. Тэрээр Гэнзигийн омгийн Ёсицунэ эцгийн ес дэх хүү.
Баруунд Минамото-но Ёсицунэг Чингис хаан гэж тодорхойлсон анхны хүн нь немцийн судлаач Филипп Франц фон Бальтазар Зибольд /1796-1866/ юм. Тэрээр Японд 1823 онд Голландын элчээр очиж байсан хүн. 1823 онд Роттердамаас Батавийг дамжин Нагасакид анх эмчээр Голландын Ост-Индсийн компанид очжээ. Эхлээд голланд хэл мэдэхгүй немц эрийг япончууд хардаж байж. Гэвч Филипп япончуудын хүндлэлийг хурдан олж оюутнуудаар хүрээлүүлэн барууны анагаах ухаанд сургаж эхэлсэн нь өнөө хүртэл дурсагдаж байдаг юм. Ноён Зибольд үүнээс гадна газарзүй, цаг уур, Японы археологиор хичээллэж, Токугавойтой уулзан Германы талд бас тагнуул хийж байсан байна. Долоон жил ингэж амьдрахад гадаад хүнтэй гэр бүл болохыг хориглосон ч японд эхнэргүй байх нь хэцүү байж. Ингээд голланд эмч японы биеэ үнэлэгч Кусумото Таки гэдэг гейшатай түр зуур ханилжээ. Тэрээр япон бүсгүйгээ Гортензия гэж нэрлэдэг байж. Филипп Франц фон Зибольд гидрангийн 14 шинэ төрөл нээснээ өнөөх бүсгүйнхээ нэрээр Гортензия гэж нэрлэсэн байдаг. Энэ эмэгтэй ч Японы анхны европ эмнэлгийн эмч гэж тооцогддог.
Филипп фон Зибольдын гол сонирхол нь амьтан ургамал судлах явдал байлаа. Гэрийнхээ ард жинхэнэ ботаникийн цэцэрлэг байгуулж нутгийн 100 гаруй ургамал суулгасан байна. Голландын уур амьсгал бүрдүүлэх зорилгоор тусгай хүлэмж хүртэл байгуулжээ. Хамгийн гол нь тэр Ёсицунэ болон Чингис хааны тухай түүхийн долоон боть “Nippon” гэдэг ном туурвисан юм. Мэйзигийн /1868-1912/ эриний үед Японыг шинэчилсний дараа Чингис хааныг япон гаралтай гэдэг энэ түүхийг бүр шинжлэх ухааны үүднээс ихээхэн ярьцгаасан юм. Энэ сэдвээр Оябе Зеничирогийн 1924 онд бичиж хэвлүүлсэн ном бүр бестселлер болж байлаа. Үүнээс хойш ч гэсэн нутгийн түүхчид япончуудын дунд өргөн тархсан энэ домгийн талаар нэг биш удаа ном бичиж гаргаж байсан юм. Такаги Акимицугийн баруунд тархсан домгоор 1958 онд бичсэн “Чингис хааны нууц” ном нь бас л хамгийн их борлуулалттай ном болж байсан юм. Японд одоо ч Миамото-но Ёсицунэ /Чингис хаан/-ны тухай олон кино, компьютер тоглоом гарсан юм.
Чингис хааны ач хүү, Монгол Хятадын эзэнт гүрний их хаан Хубилай 1274-1281 онуудад хоёр ч удаа Японыг эзлэхээр оролдож байсан түүхтэй. Энэ бол Чингис хааны удам, үнэн хэрэгтээ төрөлх Японоосоо оргон зайлсан Ёсицунэгийн хойч үеийнхэн өөрсдийнх нь дээдсийг гомдоосон өнөөх ах Минамото-но Ёримотогийн удам Камакурагаас өс авах аян дайн байсан хэрэг гэж тайлбарлах нь бий.
Хубилай бас лам Марко Полог урьж түүнтэй Японы тухай, хаан нь Алтан ордонд амьдардаг талаар ярилцаж байсан гэдэг.
Өнөөгийн Японд Чингис хааны нэрээр нэрлэсэн Зингисукан / Чингисхаан / гэдэг хоол бий. Хонины махаар хийдэг энэ хоолыг өнгөрсөн зууны эхээр зүүн хойд Хятадад байсан Квантуны армид алба хааж байсан хүмүүс японд дэлгэрүүлсэн нь өнөө ч хойд мужийн үндэсний хоол болчихоод байгаа хэмээн Японы фан-клубын сайтад бичсэнийг орчуулан хүргэлээ.