Хоёр жилийн өмнөх орон нутгийн сонгууль маргаантай болсон хэмээн Говь-Алтай аймагт дахин ИТХ-ын сонгууль хийхээр болсон. Сонгуулийн санал хураалт энэ ням гарагт болно. ИТХ-ын 35 суудлаас 17-д нь дахин сонгууль зарлаад өрсөлдөж буй. АН, МАН, МАХН-аас нэр дэвшигчид өрсөлдөж байгаа учир нийслэлээс том баг томилогдон очоод байна. АН-аас гэхэд Ерөнхий нарийн бичгийн дарга Ц.Оюундариар ахлуулсан нарийн бичгийн дарга нар нь ажиллаж байна. Харин МАН-аас Хэрэг эрхлэх газрын дарга Ш.Раднаасэд нарын нэлээд өргөн бүрэлдэхүүн томлогджээ. Тэгвэл нэр дэвшигчдийг бүртгээгүй учир 2012 оны орон нутгийн сонгуульд оролцож чадаагүй гэж шүүхэд гомдол гаргаж, түүний дагуу сонгууль дахиулж буй МАХН багагүй ач холбогдол өгчээ.
МАХН-аас УИХ-ын дэд дарга Л.Цог, Сангийн сайд Ч.Улаан, БОНХ-ийн дэд сайд Б.Тулга нар Говь-Алтайд ажиллаж байгаа аж. Говь-Алтай аймгийн ИТХ-ын 17 суудалд өрсөлдөж буйгаас 12 нь намын жагсаалтаар, үлдсэн нь тойрогт “хүч үзэж” байгаа юм. Энэ удаагийн дахин сонгуулийн нэг дуулианыг МАН-аас дэгдээв.
Уржигдар олон нийтийн сүлжээгээр Говь-Алтай аймгийн дархан цаазтай газар нутгийн зарим хэсгийг тусгай хамгаалалтаас гаргаж, алтны ордуудыг ашиглах гэсэн ЗГХЭГ-ын дарга Ч.Сайханбилэгийн албан бичиг хэмээн МАН-ынхан баримт дэлгэсэн. МАН-ын генсек Ж.Мөнхбат өчигдөр энэ талаар мэдээлэл хийсэн бол түүний араас ЗГХЭГ-ын дарга Ч.Сайханбилэг няцаалт хийв.
Ж.Мөнхбат: АН сонгуульд ялах гэж улайрч байгаа нь Говь-Алтайн хоёр ордтой холбоотой
ЗГХЭГ-ын дарга Ч.Сайханбилэг өнгөрсөн оны есдүгээр сарын 13-ны өдөр Говь-Алтай аймгийн Засаг дарга Ш.Амгаланбаярт говийн их болон бага дархан цаазат газрыг төрийн тусгай хамгаалалтаас гаргах тухай УИХ-ын тогтоолын төслийг Засгийн газраас санаачлан боловсруулж байгааг сануулсан албан бичиг хүргүүлсэн. Албан бичигт “Талын мэлтэс”, “Хатан суудал” гэсэн алт, төмрийн нөөц бүхий газрыг дурдаж, Ч.Сайханбилэг хариу өгөхийг хүссэн байна.
Бичгийн хариуг Говь-Алтай аймгийн Засаг дарга Ш.Амгаланбаяр өнгөрсөн оны аравдугаар сарын 25-ны өдөр хүргүүлж. Тус аймгийн Эрдэнэ сумын нутагт байрлах газруудыг тусгай хамгаалалтаас гаргах боломжгүй. Учир нь, тус газар нутгийг мэргэжлийн хүмүүсийн судалгаанд үндэслэн 1975 онд АИХ-ын тэргүүлэгчдийн шийдвэрээр дархан цаазтай газар болгосон. Энэ бүс нутаг нь мазаалай баавгай, хар сүүлтэй зээр, хулан, цоохор ирвэс, шилүүс, аргал, янгир, цоохондой, сибир алаг даага, бозлог зурам гэх мэт олон төрлийн ховор амьтдын нутаг. Тийм учраас энэ газар нутгийг тусгай хамгаалалтаас гаргах боломжгүй гэжээ.
Харин АН Говь-Алтай аймгийн засаг захиргаа, ИТХ-ыг авахаар удаа дараа хууль бус ажиллагаа явуулсан. Одоо дахин сонгуульд ялахаар улайран зүтгэж байгаа нь тэнд байгаа хоёр ордыг ашиглах, эсвэл хэн нэгэнд авч өгөх гэсэн санаархал. Тэд тус аймгийн Засаг даргаар өөрийн намын хүнийг томилж байгаад Говийн их дархан цаазтай газрын ашигт малтмалыг ашиглах гэж байна. Хуулиар дархан цаазтай газрыг тусгай хамгаалалтаас гаргах зөвшөөрлийг тухайн нутгийн Засаг дарга шийддэг. МАН-аас сонгогдсон Засаг дарга өөрсдийнх нь хүсэлтийг зөвшөөрөөгүй учир өөрийн намын хүнийг оронд нь томилж тус газрын баялгийг ашиглаж, тусгай хамгаалалттай газрыг сүйтгэх гэж байна.
Хэрвээ энэ мэт хууль бус үйл ажиллагаагаа цаашид үргэлжлүүлсээр байвал Ерөнхий сайд Н.Алтанхуяг, ЗГХЭГ-ын дарга Ч.Сайханбилэг нарт хариуцлага тооцох асуудлыг хөндөнө.
Ч.Сайханбилэг: Ямар ч шийдвэр гараагүй асуудлыг сонгуулийн үеэр улс төржүүлж байна
Бодит байдалд хэзээ болсон бэ гэдэг цаг хугацааны хувьд авч үзэх ёстой. Энэ бол 2013 оны есдүгээр сарын үйл явдал. Тэр үед УИХ-ын намрын чуулган нээгдэхээс өмнө ам.долларын хэлбэлзлээс шалтгаалж бид тодорхой хэмжээний арга хэмжээ авахаар ээлжит бус чуулган хуралдуулсан. Энэ хүрээнд зарим орд газрыг ашиглаж болох уу, үгүй юү, улсын тусгай хэрэгцээт газартай яаж харьцагдаж байна гэдэг асуудлаар тодруулга авах үүднээс гурав аймагт санал авахаар албан бичиг явуулсан. Асуудлыг бүгдийг нь судлаад шаардлагагүй юм байна гээд Говь-Алтай аймгаас ч мөн хариу ирсэн. Нөгөө хоёр аймгаас нь хариу ирээгүй.
Гэхдээ бид шийдвэрлэх хэрэгцээгүй юм гэж үзсэн. Засгийн газрын гал тогоонд явагддаг өдөр тутмын үйл ажиллагааны нэг. Энэ асуудлыг Засгийн газар дангаараа шийддэг асуудал биш. Засгийн газар холбогдох бүх яамдын саналыг аваад аймаг орон нутаг нь хэрвээ дэмжих юм бол УИХ-д өргөн мэдүүлдэг. Тухайн үед яригдаж байгаад больсон, цаашид үргэлжлэн судлах шаардлагагүй, хэрэгжих боломжгүй гэж үзээд Засгийн газарт, УИХ-д өргөн бариагүй асуудлыг өнөөдөр ингэж улс төрийн зорилгоор Говь-Алтай аймагт болж байгаа сонгуульд ашиглах нь гэдэг бүтэхгүй, хий хоосон популизм. Улс төрийн сонгуулийн сурталчилгааны хэлбэрийн ажил л энд явагдаад байна.
Ер нь, Говь-Алтай аймагт асуудал байгаа юу гэвэл бий. Өнөөдөр /өчигдөр/ өглөө авсан мэдээллээ “Их говийн дархан цаазтай газрыг хамгаалъя”, “Говь-Алтай аймгаа аваръя” гэдэг хөдөлгөөн байгуулах тухай яригдаж байна гэсэн. Байхгүй асуудлаар хөдөлгөөн байгуулах шаардлагагүй. Харин Говь-Алтай аймагт хэчнээн хүн ажилтай болж байна, хэчнээн төсөл хэрэгжив, гэмт хэргийн зөрчил ямар байна гэдэг үзүүлэлтүүдэд анхаарч ажиллах хэрэгтэй. 24 жил завсарлагагүй нэг нам тус аймагт засгийн эрх барьж байгаа. Говь-Алтай аймгаа аврах, ард түмний амьдралыг сайжруулах хөдөлгөөн өрнүүлэх шаардлагатай. Нөгөө талд улс төржөөд байгаа учраас би энд жижигхэн улс төржөөд хэлмээр байна. Ямар ч шийдвэр гараагүй асуудлыг сонгуулийн сурталчилгааны өдрүүдэд улс төржүүлэх хэрэггүй.
