Манайд тамхидалт замбараагаа алдаж, долоон настай хүүхдээс далан настай хөгшин хүртэл тамхи татаж ойр орчмынхоо хүмүүсийг хордуулсаар байгаа. Харин гуравдугаар сарын 1-нээс Тамхины хяналтын тухай хууль хэрэгжиж эхэлнэ. Шинэ хуулиар иргэд орцны үүдэндээ тамхи татвал торгоно гэсэн заалт бий. Энэ талаар МХЕГ-ын Эрүүл мэндийн хяналтын хэлтсийн дарга Д.Баярболдтой ярилцлаа.
-Тамхины хяналтын тухай хууль сарын дараа хэрэгжинэ. Бэлтгэл ажил хэр хангагдаж байна. Шинэ хуульд хаана, хаана тамхи татахыг хориглосон бэ?
-Хуулийн гол зорилго тамхины хор хөнөөлөөс Монгол Улсын хүн амыг хамгаалах, тамхитай холбоотой өвчлөлөөс урьдчилан сэргийлэхэд чиглэсэн. Шинэ хуулиар тамхи татахыг хязгаарлаад зогсохгүй хориглосон газруудын тоог ч нэмлээ. Тухайлбал, баар цэнгээний газруудад 100 хувь тамхигүй орчин бий болгож, тамхи худалдаалахыг хориглов. Мөн орон сууцны орц, хонгил, албан байгууллага, автобусны буудал, цэцэрлэгт хүрээлэн, номын санд тамхи татахыг хязгаарласан.Түүнчлэн ерөнхий боловсролын болон их, дээд сургууль, цэцэрлэгээс 500 метрийн зайд тамхи худалдаалах цэг байлгахгүй.
-Хууль зөрчсөн этгээдэд ямар хариуцлага тооцох вэ?
-Өмнөх хуульд тамхины хайрцаганд зурган анхааруулга байна гэж заадаг байсан. Тэгвэл одоо хайрцагных нь ар, өвөр талын 50 хувь нь зурган анхааруулгатай байна гэж хуульчилж өгсөн. Хууль зөрчиж тамхи татвал иргэнийг 50 мянган төгрөг, харин тамхи татах орчинг нь бүрдүүлж өгсөн аж ахуйн нэгжийг хөдөлмөрийн хөлсийг 25-50 дахин нэмэгдүүлсэн тэнцэхүйц мөнгөөр тооцно. Тэгэхээр нэг хүний тамхи татуулж, долоон сая төгрөгөөр торгуулахыг ямар ч албан байгууллага хүсэхгүй байх. 
-Орцны үүд, гудамж талбайд тамхи татаж байгаа хүнд хэн хариуцлага тооцох вэ. Мэргэжлийн хяналтын байцаагчийг ирэх гэсээр байтал нөгөө хүн тамхиа татаад яваад өгөх байх л даа?
-Хэн нэгэн хууль зөрчиж тамхи татвал холбогдох байгууллагад хандах, мэдээлэх утасны дугаар ажиллаж байгаа. Засгийн газрын 311 дүгээр тогтоол гарсантай холбогдуулаад байгууллага, аж ахуйн нэгжийг хянах дотоодын хяналтын нэгж байгуулж байгаа. Энэ нэгж нь хуулийн хэрэгжилтэд хяналт тавих юм. Хуулиар тамхи татах газруудыг нэг бүрчлэн дурдаж хориглосон нь хүнийг муу зуршлаас нь салгах боломжийг олгож байгаагаараа их онцлогтой. Тамхины хяналтын тухай хуульд хариуцлага тооцож ажиллах хүмүүсийг тодорхой оруулж өгсөн. Бүх шатны Засаг дарга, Цагдаагийн байгууллага, Мэргэжлийн хяналтын болон олон нийтийн байцаагч, мөн тухайн байгууллагын албан тушаалтан гэж заасан. Хяналт тавих механизм нь бүрдсэн.
-Тамхи татдаг хүмүүс бол татах газар олдохгүй нь гэж гомдоллоод байгаа. Албан байгууллага, баар цэнгээний газарт тамхи татах бүсийг нь тодорхой зааж өгсөн үү?
-Тамхины хор хөнөөлтэй тэмцэнэ гэхээр аль болох тамхи татах газрыг багасгах юм. Сүүлийн үед тамхи татах өрөөний стандарт яригдаж байсан. Гэхдээ хуульд тусгаагүй.
Стамбул хотод кафе, зоогийн газар, бааранд тамхи татахыг хориглосны дараагаар тус үйлчилгээний газруудын орлого огцом буурчээ. Энэ байдлаас гарах аргыг жижиг зоогийн газрын эзэн сэдсэн нь нэг хэсэгтээ л өргөн ашиглагдсан юм. Тэрээр кафенийхээ үүдэнд үлдээсэн тамхийг сорох боломж олгодог урт резинин хоолойг үйлчлүүлэгчиддээ санал болгосон байдаг.
Цөөнгүй оронд тамхины эсрэг хуулиар “хэлмэгдсэн” тамхичдыг алдахгүйн тулд электрон тамхийг санал болгох болсон. Ийм тамхины утаа нь тамхины утаа шиг аюултай биш болохоор хорио цээр үйлчилдэггүй. Ирландын нисэхийн нэгэн компани гэхэд л онгоцонд тамхи татахыг хориглосон хуулийг давж гарахын тулд зорчигчдоо дээрх электрон тамхийг санал болгодог байна.
Францын Ренн дэх баарны эзэд тамхи татахын тулд гудамжинд гарахаас өөр аргагүй болсон үйлчлүүлэгчдээ хүйтэн сэрүүний улиралд алдахгүйн тулд гарахад нь өөрийн газрын лого бүхий зузаан хантааз түр өгдөг болжээ. Ингэснээр тамхи татдаг үйлчлүүлэгчдийнхээ эрүүл мэндэд халамж тавьсан төдийгүй олон тооны хүнээр бараа үнэгүй сурталчилдаг болжээ.
Тамхины эсрэг хууль нь гадаадын элчин сайдын яам, консулын газруудад үйлчилдэггүй. Иймд Их Британийн нэгэн баарны эзэн өөрийн газрын Карибын тэнгист байдаг “Редонд” нэртэй эзэнгүй арлыг консулын газар гэж зарлан, зөвшөөрөл авч чаджээ.
