Та бидний дахин дахин үзээд ч уйддаггүй “Амьдрал нулимсанд дургүй” уран сайхны кино 1980 оны хоёрдугаар сард дэлгэцнээ гарч байж. Хөдөөнөөс нийслэлд ирж амьдарч байгаа гурван найз бүсгүйн амьдралыг харуулсан Зөвлөлтийн кино найруулагч Владимир Меньшовын энэ бүтээл америкийн кино академийн “Оскар”ын шагнал хүртэж байсан. Энэ алдарт киноны тухай 10 сонин баримт энэ.
 
1.    Сонирхолгүй зохиол
“Киноны зохиол эхлээд надад шууд л таалагдаагүй” хэмээн Владимир Меньшов дурсч байна. Ганцхан Катерина уйтгар гунигтайгаар унтаад олон жилийн дараа сэрүүлгийн дуугаар том болчихсон охинтой сэрж байгаа нь сонин шийдэл байсан. Би эхлээд хэдэн хуудас алгасчихав уу даа гэж бодсон чинь анхнаасаа л ингэсэн шийдэл байсан  л даа. Ингээд зохиолч Валентин Черныхад санал тавьж зохиолоо өөрчлөхийг хүссэн байна. Зохиогч өөрөө татгалзсан болохоор Меньшов өөрөө засварлаж үйл явдлын өөр шугам гарган шинэ дүрүүд бий болгожээ. Зохиол ч 60 хуудас байснаа 90 хуудас болсон гэдэг. Энд хоккейч Гурин шинээр гарч ирсэн бол танилцах алба бий болж.

Гол баатар Екатерина Тихомирова үйлдвэрийн захирал, Москвагийн зөвлөлийн депутат сонгочидтой уулзалт хийдэг байсныг өөрчилж танилцах албанд очдог болгожээ. Энд Лия Ахеджакова гайхамшигтай тоглож гол дүрийг улам ч тодруулсан байдаг.
Екатерина Людмила хоёр аргентины ЭСЯ-нд дипломат хүлээн авалтад очдог байсныг Меньшов зүгээр л гэртээ хүмүүсийг урьж байгаа болгож энгийнээр шийдсэн байна.

2.    ЗХУ-д секс байхгүй

Рудикт хүүгийнхээ өмнөөс гүйдэг ээжээс гадна эцэг Рачков байсныг хасчээ. Ер нь олон тайзыг Меньшов энгийн ахуйд ойртуулж өөрчилсөн гэнэ. Ухаандаа Гоша зурагт үзэнгээ тоос сорогч засч байх жишээтэй. Гэхдээ  олон үг хэллэгийг эвлүүлгийн явцад хассан гэдэг. Николай Гошаг эрж очоод “Дэлхий ертөнцөөр юу болж байна” гэхэд нь Николай “Тогтворгүй л байна аа. Террористууд “Эйр Франс”-ын онгоцыг барьцаалж” гэдэг байж. “Эйр Франс” бухимдан асуудал үүсгэж мэднэ гээд нэрийг нь хассан бол тэр хоёр хамтраад “Залуу хасаг эр Доноор зугаалж явна” гэж дуулдаг хэсгийг мөн хасчээ.

ЗХУ-д секс байж болохгүй гээд Табаковынд Екатерина очсон хэсгийг тун ч их танаж тайрч, ёстой л хувцас тайлаад өмсөх төдий болгосон байна. Өмнө нь шалгаж байсан олон эмэгтэй энэ хэсгээс болоод тоглохос татгалзаж байжээ.

3.    Гошад маань хэн тоглох вэ

Гошад тоглуулахаар олон жүжигчнийг сонгож шалгасан гэдэг. Виталий Соломин, Вячеслав Тихонов /Штирлиц/ Олег Ефремов, Леонид Дьячков гээд л...Найруулагч нэгийг нь ч баталсангүй. Эцэст нь өөрөө тоглохоор шийдээд байтал телевизээр “Миний эрхэм хүн” кино гарч байх таарч. Ингээд л Меньшов Гошад тоглох хүн бол Алексей Баталов юм байна гэж сонгожээ.

Гэтэл Баталовт сэхээтэн-селесарийн дүр нэг л таалагддаггүй. Нэлээд удсаны эцэст зөвшөөрсөн байна. Александр Фатюшиныг эхлээд Николайн дүрд шалгаж байснаа болиод хоккейчин Гурины дүрийг өгсөн байна. Фатюшин ч энэ дүрдээ хайртай, гэхдээ төгсгөл хэсэгт олон гардаггүйдээ жаахан гомдолтой байсан гэдэг. Тэрээр бүр тэмцээнд оролцож байгаагаар гарах байсан ч түүнийг нь хасчээ.

4.    Баталовын хос нь хэн байх вэ

Гол дүрийн эмэгтэйд мөн л олон хүнийг шалгаж. “Мосфильм”-ын удирдлага Меньшовт Анастасия Вертинская, Жанна Болотова, Ирина Купченко, Валентин Телечкина нарыг санал болгосон гэнэ. Ингээд өөр бас хэдэн жүжигчнийг шалгаж байсаар Вера Алентоваг сонгосон байна. Номхон дуугүй Тосид Галина Польских, Людмила Зайцева, Нина Русланова гээд бас хэд хэдэн эмэгтэйг шалгаж. Тэгээд Раиса Рязановаг уран сайхны зөвлөл баталжээ. Хэлэмгий доломгой Людмилад тоглосон Ирина Муравьева эвлүүлгийн явцад бүр гомдоод уйлж байсан гэдэг. “Миний баатар надад огт таалагдсангүй. Хэлэмгий, дураараа, бүдүүлэг....” гээд л. Гэтэл явж явж энэ бол Муравьевагийн шилдэг дүрийн нэг болсон. Түүнийг телевизийн нэг жүжигт тоглож байхыг нь хараад Меньшов энэ дүрдээ сонгож урьсан гэнэ.

5.    Насны зөрүүтэй “охид”

Кино зураг авч байхад Вера Алентова 37, Раиса Рязанова 35, Ирина Муравьева 30 настай байж. Хамгийн хэцүү нь кино эхлэхэд тэд хөдөөнөс нийслэл хотод ирсэн 19 настай охид байснаа дараа нь 20 жил өнгөрсөн 40 хүрч байгаа хүмүүс болох байсан. Насны энэ ялгааг жүжигчид ч гайхалтай гаргаж чадсан, мэдээж хувцасны зураач, нүүр будагчид ч гайхамшигтай ажилласан. Алексей Баталов гэхэд л өөрийнхөө дүрээс 11 насаар ахмад байсан шүү дээ.

6.    40 наснаас амьдрал эхэлдэг

Меньшовын энэ кинонд сул дүр гэж үнэхээр байхгүй. Нийтийн байрны комендант, зочилж ирсэн хүмүүс. Тэнд л энэ киноны алдарт “40 наснаас амьдрал эхэлдэг” гэсэн үгийг нэгэн байгууллагын орлогч дарга хэлдэг. Байрны жижүүр авгай ч гэсэн Людмилатай эвсч утсаар ярьж байгаа, Катеринаг төрөхөөс гаргаж авч байгаа гээд л яг л гол дүр шиг.

7.    Александра энэнээс л болоод дипломат болоогүй

Гол баатрын охин Александрад тоглосон Наталья Вавилова бүр сурагч байхдаа Меньшовын нэг кинонд нь тоглож байжээ. Даанч түүний эцэг эх нь охиноо жүжигчин болгохын эсрэг харин ч дипломат болгох гэж шалгалтад бэлтгүүлэхээр Гадаад яамны дэргэдэх курст суулгаж байж. Александрагүйгээр зураг авч эхлээд байтал нэг арга олсон байна.

Тэгээд эцэг эх рүү нь Баталовыг явуулжээ. Нэртэй жүжигчнийг харсан тэд татгалзаж чадсангүй. Ингээд л  зурганд орж өнөөх Гадаад яамныхаа курсыг ч орхиж Кино урлагийн дээд сургуульд ороод дипломат биш жүжигчин болох нь тэр.

8.    “Дахиад л чи хайр дурлал гээд явна уу”

 Зураг дуусч “Мосфильм”-ын уран сайхны зөвлөлөөр орлоо. Зөвлөлийн гишүүд ч сэтгэл өндөр, “Мосфильм”-ын захирал Сизов барагтай юманд түрүүлж дуугардаггүй, хуурай хүн, Гэтэл тэр Меньшовт “Бид энэ киногоор олон шагнал авч ард түмний хайрыг татна даа” гэсэн гэнэ. Харин Намын төв хорооны нарийн бичгийн дарга Гришин зуслан дээрээ үзээд дараа нь “Дахиад л чи хайр дурлал гээд явна уу” гэсэн юмдаг. Тэгээд л улс орны удирдлагууд үзсэн байна. Тэнд ямаршуухан байсныг хожим нь өнөөх Сизов “Гайхалтай. Гришин ч тэр, Брежнев бүр алмайрсан” гэж дурсчээ. Ингэж киноны хувь заяа шийдэгдсэн байна.

9.    Өндөр авч эхэлсэн нь

Анхны жилд гэхэд л киног 85 сая хүн үзлээ, гадаадын 100 орон худалдан авлаа. Кино дэлхийг тойрч байхад хил алхдаггүй ганц хүн бол найруулагч Меньшов л байлаа. “Намайг яагаад хил гаргахгүй байна” гэж тэр асуух ч хэн ч хариу хэлдэггүй. “Гэтэл бараг жил болж байж би учрыг нь өөрөө олсон юмдаг. Нэгдүгээрт Подгорныйг албан тушаалаасаа авхуулахад би улс орны хоёрдахь хүнийг яагаад ингэж байгаа юм бол гайхсанаа хэлж байсан юм. Хоёрдахь нь болохоор гадаадын ямар нэгэн дэлгүүрийн бүтээгдхүүн их хэрэглэдэг маань байлаа. Энэ бол хангалттай шалтгаан байлаа” гэж Меньшов дурссан байдаг. Үзэл суртал аа гэж.

10.    Рональд Рейган энэ киног 8 удаа үзсэн

“Оскар”-ын шагнал гардуулах урилга Меньшовын гэрийн хаягаар ирсэн гэдэг. Найруулагчийг мөн л Америк явуулсангүй. Зөвлөлтийн ЭСЯ-ны соёлын атташе очиж шагналыг нь авсан байна. Маргааш нь л гэхэд “Оскар”-ын шагналыг зөвлөлтийн аюулаас хамгаалах байгууллагын  ажилтан ирж авсан гэсэн мэдээлэл сонинууд дээр гарсан гэнэ. Найруулагч энэ хүндтэй шагнал авах болсноо бас их хожуу мэджээ. “Оскар”-ын алтан баримал их олон жилийн дараа түүнд ирсэн байна. 1989 онд түүнийг “Ника” шагнал авахад нь л Мосфильмд хадгалагдаж байсан “Оскар”-ыг нь өөрт нь өгөхөөр шийдэж.

Владимир Меньшовын ярьснаар бол АНУ-ын ерөнхийлөгч Рональд Рейган 1985 онд Михаил Горбачевтай уулзахаар бэлтгэж байхдаа оросуудын сэтгэлзүйг ойлгох гэж “Амьдрал нулимсанд дургүй” киног найман удаа үзсэн гэдэг.