Монгол Улсын иргэнд газар өмчлүүлэх тухай хуулийн хэрэгжилтийг хангах, нийслэлийн газар өмчлөх ажлыг эрчимжүүлэхээр Нийслэлийн ИТХ-ын 2013 оны 10/39 дүгээр тогтоолоор Баянзүрх, Хан-Уул, Сонгинохайрхан, Сүхбаатар, Налайх, Багануур, Багахангай гэсэн дүүрэгт харьяалагдах 15309 га газар бүхий 52 байршилд иргэдэд гэр бүлийн хэрэгцээний газар өмчлүүлэхээр болсон билээ. Эдгээр 52 байршлаас эхний ээлжид 20-ийг нь хаягжуулан, зургийг нь гаргасан. Гэхдээ одоогийн байдлаар Хан-Уул, Сонгинохайрхан, Баянзүрх, Багануур, Багахангай дүүрэгт таван байршилд 1524 га газар өмчлүүлэхээр 281440 нийслэлд бүртгэлтэй иргэнийг цахимаар бүртгэж, тэдний 14954 иргэнийг автомат үйлдлээр сонгож, газар өмчлүүлэхээр болоод байгаа. 
Одоогоор сонгогдоод буй 14954 иргэн нь өөрсдийн иргэний үнэмлэх болон төрсний гэрчилгээний хуулбараа нотариатаар батлуулаад харьяа дүүрэгтээ заасан газар очиж бүртгүүлээд, www.umch.ub.gov.mn хуудсанд хандан өөрийн байршилд сонгогдсон кадастрын компаниар газрынхаа зургийг авахуулаад, өмчлөх гэрчилгээгээ гардах нь. Баянзүрх болон Багахангай, Багануур дүүрэгт газар өмчлөх эрхтэй болсон иргэд Баянзүрх дүүргийн Иргэний танхимд очиж бүртгүүлэх нь. Ингээд тус бүртгэлийн газар очлоо.
Газар өмчлөх эрхтэй иргэд бүртгэлдээ хойрго хандаж байна
Хэдийгээр бүртгэл эхлээд /өчигдөр/ таван өдөр болж байгаа ч энд бүртгүүлэх ёстой иргэдийн 25 хувь нь бүртгүүлээд байгаа гэдгийг бүртгэлийн ажилтнууд хэлж байлаа. Газар өмчлөхөөр сонгогдсон иргэдийн гар утас болон цахим шуудангаар нь сонгогдсон гэдгийг нь хэлсэн учраас иргэд мэдээгүй гэх зүйлгүй гэж байсан. Бүртгэл ажлын 10 хоногт явагдах учраас үлдсэн хугацаанд нь иргэд амжиж бүртгэлээ хийлгэхгүй бол газар өмчлөх эрхийг нь устгана хэмээн журамд заажээ.
Баянзүрх дүүрэгт ажиллаж байгаа бүртгэлийн салбарт ноцтой зөрчил гараагүй ч журамд нийцэхгүй зүйл гарсныг хэлсэн. Журмаар бол нийслэлд 2013 оны тавдугаар сарын 30-наас хойш шилжин ирсэн иргэдийг хасна гэсэн. Гэвч энэ хугацаанаас хойш төрсөн хүүхдээ нийслэлийн харьяалал бүхий аав, ээж нь бүртгүүлж, сонгогдсон нь хасагдах шалтгаан болж байгаа юм. Тэдгээр хүүхэд нь нийслэлд төрсөн, нийслэлийн унаган иргэн учраас газар өмчлөх эрхтэй. Тус дүүрэгт ийм асуудал хэд хэд гарсан ч нийслэлээс хэрхэх талаар тодорхой шийд өгөөгүй учраас бүртгэлийнхэн түр буцаасан аж.
Ингээд тус бүртгэлийн газраар үйлчлүүлсэн хоёр хүний сэтгэгдлийг сонслоо.
Д.Эрдэнэтуяа: Би бүртгэл эхэлснээс гурван өдрийн дараа охинтойгоо бүртгүүлсэн. Бүртгэл дууссаны дараа миний утсанд та газар өмчлөх эрхтэй боллоо гэсэн мессеж ирснээр Багахангай дүүрэгт газартай боллоо. Харин охин маань сонгогдоогүй. Охиноо дараагийн байршлуудад бүртгүүлнэ. Ер нь, нийслэлийн газар өмчлөөгүй иргэд бүгд газартай болох учраас эхний удаа сонгогдоогүй ч дараагийн удаа сонгогдох боломжтой юм билээ. Бүрдүүлэх материал ч гайгүй. Иргэний үнэмлэхээ нотариатаар батлуулаад л ирэхэд болох юм байна. Тэгээд бас кадастрын сонгогдсон компаниуд нь зах зээлийн үнээс доогуур өртгөөр зураг гаргаж өгнө гэнэ.
Б.Цэрэндолгор: Гэр бүлийнхнээсээ ганцхан би л бүртгүүлсэн. Ойрын өдрүүдэд хөдөө явсан учраас утсанд мессеж ирээгүй. Хүүхэд маань л интернэт рүү орж үзээд сонгогдсон байна гэдгийг хэлсэн. Баянзүрх дүүргийн Улиастайн Хожуулын аманд газар авлаа.
Нийслэлийн удирдлагын зөвлөлийн хурал өчигдөр болж газар цахимаар өмчлөх үйл явцын талаар хэлэлцлээ. Энэ үеэр Нийслэлийн Засаг даргын Хот байгуулалт, хөрөнгө оруулалтын асуудал хариуцсан орлогч дарга С.Очирбат газар олголтын үйл явцыг танилцуулсан. Тэрээр “Газар олголт журмын дагуу явж байгаа ч хэд хэдэн хүндрэл гарсныг дуулгалаа. Тэр нь цахимаар хүсэлт гаргасан иргэдийн жагсаалтад Монгол Улсын иргэнд өгдөг бичиглэл бүхий регистрийн дугаартай боловч гадаад нэртэй иргэн сонгогдсон байна. Эдгээр иргэний овог, эцэг эхийн нэр, өөрийн нэр, оршин суугаа хаяг зэргийг үнэн зөв бөглөсөн эсэхийг газар өмчлөлийн цахим систем хянах боломжгүй байна. Тиймээс хүсэлт гаргасан иргэдийн регистрийн дугаараар холбогдох мэдээллийг Улсын бүртгэлийн газрын мэдээллийн сангаас автоматаар шүүж, хянадаг байхаар холбох хэрэгтэй байна. Тиймээс Улсын бүртгэлийн мэдээллийн санд холбогдож мэдээлэл авах эрхтэй байгууллагын жагсаалтад НӨХГ-ыг оруулахаар Хууль зүйн яаманд хүсэлт тавьсан ч боломжгүй гэдгийг хэлсэн” гэлээ. Энэ асуудлаар “Үндэсний дата төв” ТӨҮГ, Тагнуулын ерөнхий газрын харьяа Кибер аюулгүй байдлын газар, Төрийн нууцлалын хэлтэс, Улсын бүртгэлийн газарт тус тус бичиг хүргүүлсэн ч 2013 оны тавдугаар сарын 30-ны байдлаар нийслэлд бүртгэлтэй байсан эсэх мэдээллийг л шүүх боломж олгож. Бусад мэдээлэл нь хувь хүний нууцад хамаарах учраас боломжгүй гэжээ.
Дээрх боломжийн дагуу заасан хугацаанаас хойш нийслэлд шилжин ирсэн иргэдийг жагсаалтаас хасч байгаа ч 2013 оны тавдугаар сарын 30-наас хойш нийслэлд төрсөн 365 хүүхэд эцэг, эхийн хаяг, мэдээллээр бүртгэсэн байна. Тиймээс удирдлагын зөвлөлөөр энэ асуудлыг хэлэлцэн Нийслэлийн ИТХ-д эдгээр хүүхдэд газар өмчлөх эрх олгох хүсэлт гаргана гэдгээ Нийслэлийн Засаг дарга бөгөөд Улаанбаатар хотын захирагч Э.Бат-Үүл хэлсэн. Түүний утсанд олон хүн энэ асуудлаар хандаж, нэгэн эмэгтэйгээс “Хүүгийн минь өмчлөх газрыг өгнө биз дээ, дарга аа” гэсэн мессеж ирсэн гэдгийг хэлсэн. Мөн тэрээр иргэд нийслэлийн утаанаас зугтаж байгаа учраас алслагдсан дүүрэгт газар сонгосон байна. Тиймээс дэд бүтцийн асуудлыг алслагдсан дүүргүүдээс эхлэн шийдэх ёстой гэдгээ хэллээ. Ингэхдээ нийслэлийн төсөв болон гадаадын хөрөнгө оруулалтаар шийдэхээр болов.
НӨХГ-ын дарга Ш.Төмөрбаатараас дараах асуултад хариу авлаа.
-Газар өмчилсөн иргэдийн хашааг нэгдсэн журмаар нийслэлээс барьж өгөх үү?
-Хашааг нь барьж өгөхгүй. Эргэлтийн цэгийг нь тогтоож өгөөд, газрын бичгийг нь олгоно. Эргэлтийн цэг гэдэг нь энэ газар таных гэдгийг тогтоож өгнө гэсэн үг. Харин зам, дэд бүтцийн асуудал мөн сургууль, цэцэрлэг, эмнэлгийг нийслэлээс шийдэж өгнө. Багануур, Багахангай гэсэн алслагдсан дүүргийн дэд бүтцийг Нийслэлийн хөрөнгө оруулалтаар шийдвэрлэнэ. Харин ойрын байршлуудыг концесс, гадаадын хөрөнгө оруулалт, хувийн хөрөнгө оруулалт гээд бүхий л боломжтой хувилбаруудаа ашиглаад явуулна.
-Гадаад иргэд газар өмчлөхөөр сонгогдсон байгаа. Тэднийг хасах уу?
-Иргэдийг анх бүртгэхдээ Монгол Улсын иргэдэд олгодог регистрийн дугаараар нь бүртгэсэн учраас гадаад нэртэй ч Монгол Улсын харьяалалтай иргэдийг бүртгэсэн байгаа. Хоёр улсын давхар харьяалал хэн нэгэнд олгодоггүй учраас Монгол Улсын харьяалал бүхий иргэд газар өмчлөх эрхтэй.
-Нийслэлийн хэмжээнд одоогийн байдлаар газар өмчлөх хэдэн иргэн байгаа вэ?
-Нийслэлийн нэг сая 100 мянган иргэн байгаа. Тэдний 93 мянга гаруй иргэн нь газар өмчилсөн. Үлдсэн иргэдэд яг энэ журмаар газар өмчлүүлнэ. Гэхдээ нийслэлд жилдээ 40 орчим хүүхэд шинээр төрж байгаа.
