Тавантолгойн нүүрсний ордод хөрөнгө оруулагчаар урьдчилсан байдлаар Монголын “Энержи ресурс”, Хятадын “ Шинхуа Энержи”, Японы “Сумитомо” корпорац шалгараад байгаа. Монголын Засгийн газрыг төлөөлж, Тавантолгойн нүүрсний ордод хөрөнгө оруулагчийг сонгох, хэлэлцээр хийх ажлын хэсгийн ахлагчаар Монгол Улсын сайд М.Энхсайхан ажиллаж, хоёр ч хэлэлцээрт ороод байна. Тэрээр энэхүү төслийг амьдруулахын тулд цаг хугацаатай уралдаж, Цагаан сараас өмнө амжилтанд хүрэх ёстой хэмээн ажиллаж байна хэмээн ярьж буй боловч УИХ-ын дарга болоод зарим гишүүний зүгээс түүнд эргэлзэж буйгаа илэрхийлж эхлэв. УИХ-ын дарга З.Энхболд хэвлэлд өгсөн ярилцлагадаа “Энержи ресурсийг би 100 хувь үндэсний компани гэж харахгүй байгаа. Энэ бол офшор бүст бүтгэлтэй “ММС” гэж Хонгконгийн биржид гарсан компанийн 45 хувийн хувьцааг нь “MCS” авсан. Энэ компани нүүрсний үнийг үргэлж өндөр 200-300 ам доллар байна гэдэг тооцоогоор их хэмжээний зээл аваад одоо зээлээ төлж чадахгүй яваа. Ийм тохиолдолд том Тавантолгойг өгөх нь тэр компанийн өрийг төлөхөд хэрэгтэй болохоос Монголын нүүрсийг боломжийн үнээр борлуулах сайн партнер болж чадахгүй. М.Энхсайханы ярианд болохгүй юм ч эргэж буцсан юм ч маш их байгаа. Үгэнд орохгүй засаг, үгэнд орохгүй сайдад УИХ арга хэмжээ авч болно л доо” хэмээн байр сууриа илэрхийлээд байгаа нь М.Энхсайханд итгэхэд эргэлзээтэй гэсэн бодол өөрийн эрхгүй төрүүлж байна.

Түүнээс гадна одоогоор хөрөнгө оруулагчийг Монголын төр баталгаажуулаагүй байхад Ухаахудаг-Гашуунсухайт чиглэлийн 267 км төмөр замын барилгын ажлыг хариуцаж байсан “Монголын төмөр зам” компани дээр “Шинхуа Энержи”-гийн төлөөлөгчид ирж ажиллаж буй. “Монголын төмөр зам” ТӨХК-ийн захирлын ярьснаар Тавантолгойн нүүрсний ордод хөрөнгө оруулагчийг сонгох ажлын хэсгийн ахлагч М.Энхсайхан  тодорхой мэдээлэл гаргаж өгөхийг тэдэнд даалгасан гэнэ. Тус компанийн зүгээс тодорхой материалууд гаргаж өгсөн боловч нэмэлт үйл ажиллагаатай холбоотой материал авах, шүүх бусад газарт  МТЗ компанийн итгэмжлэл гаргаж өгөхийг консерциумын хуулийн зөвлөх хүссэн гэх зэргээр хэтийдсэн шаардлага тавьж эхэлсэн байна.

Гэвч Тавантолгойн хөрөнгө оруулалтын асуудал ийм тодорхойгүй байдалд байхад ажлын хэсгийн ахлагч М.Энхсайхан “  Хэл амаараа, дундаа ойлголцох зүйлээ нэлээн сайн ойлгосон. Текст дээрээ зөв буруу ойлголт гарчих бий гэдгээ нягтлах байдлаар гэрээ, хэлэлцээр амжилттай явагдаж байна” хэмээн бардам амлаж сууна.  Иргэдийн энэхүү эргэлзээ, тээнэгэлзээг бататган УИХ-ын нэр бүхий эрхэм гишүүд Тавантолгойн ордыг ашиглах төсөлтэй холбогдуулан Монгол Улсын сайд М.Энхсайханд дараахь асуулгыг тавьсан байна.

Асуулгыг бүрэн эхээр нь хүргэж байна.

Монгол Улсын Их Хурлын тухай хуулийн 33 дугаар зүйлийн 33.1.2-ыг үндэслэн Улсын Их Хурлын гишүүдээс Тавантолгой ордыг ашиглах төсөлтэй холбогдуулан дараах асуулгыг тавьж байна. Үүнд:

1.    Үндэсний аюулгүй байдлыг хангах тухайд:

1.1    Улсын Их Хурлын 2010 оны 48 дугаар тогтоолоор баталсан Үндэсний аюулгүй байдлын үзэл баримтлалын (цаашид Үзэл баримтлал гэнэ) 3.1.2.5 “Хил орчмын бүс нутгийн эдийн засгийг хөгжүүлэхдээ үндэсний нэгдмэл ашиг сонирхлыг дээдэлж, Монгол Улсын бүрэн эрхэт байдал, хил хязгаар, нутаг дэвсгэрийн бүрэн бүтэн байдлыг бататгах зарчмыг үндэс болгоно”,

1.2    Мөн үзэл баримтлалын 3.2.1.4 “... дэд бүтцийн салбарын хөгжлийг үндэсний аюулгүй байдлын шаардлагад нийцүүлж, хөрөнгө оруулалтанд эдийн засгийн үр ашгийг шалгуур болгоно. Төмөр замын сүлжээг байгуулахдаа Монгол улсын үндэсний ашиг сонирхлыг эрхэмлэнэ",

1.3    Мөн үзэл баримтлалын 3.1.2.7 “Хилийн дагуух орон нутгийн хөгжлийн бодлого, гадаад харилцаа нь төрийн нэгдсэн бодлогод захирагдана”

1.4    Мөн үзэл баримтлалын 3.2.4.1 “эрдэс баялгийн салбарыг хөгжүүлэхдээ үндэсний аюулгүй байдлын баталгааг хангахыг чухалчилж, түүхий эдийн хавсарга, гадаад, дотоодын улс төр, бизнесийн ашиг сонирхлын сөргөлдөөний талбар болох, байгаль орчныг доройтуулахаас сэргийлнэ. Уул уурхайн ил тод, хариуцлагатай байдлыг дээшлүүлж, орлогод тавих хяналтыг сайжруулна” гэж тус тус заажээ.
Тавантолгойн ордыг ашиглах хэлэлцээрт эдгээр заалтууд хэрхэн хангагдаж байгаа болох,

2.    Улсын Их Хурлын шийдвэрийн тухай:

2.1    Тавантолгойн ордыг ашиглахаар хөрөнгө оруулагч нартай хийж байгаа хэлэлцээрт Улсын Их Хурлын 2010 оны 39 дүгээр тогтоол болон 2012 оны 18 дугаар тогтоолд заасан Монгол Улсын иргздэд үнэ төлбөргүй эзэмшүүлэх хувьцаа болон бусад нөхцөл, шаардлагуудыг хэрхэн хангаж байгааг эдгээр тогтоолын заалт тус бүрээр тодорхой тайлбар өгөх,

2.2    Тавантолгойн ордыг ашиглах санал өгсөн консорциум нь Улсын Их Хурлын 2010 оны 39 дүгээр тогтоолын 1 дэх хэсгийн 5/-д заасан хөрөнгө оруулалт, төслийн удирдлага, дэд бүтэц, олборлолт, үйлдвэрлэл, тээвэрлэлт, борлуулалт хийх эрхийг бүгдийг авахаар санал болгож байна уу, зөвхөн олборлолт хийх эрхийг авахаар санал болгож байгаа эсэхийг тодорхой тайлбарлах,

3.    Хөрөнгө оруулагчийн эрх зүйн байдлын талаар:

3.1    Тавантолгойн ордыг ашиглахаар хамтран байгуулж байгаа “Төсөл хэрэгжүүлэх компани”-д хөрөнгө оруулж байгаа хөрөнгө оруулагчдийн эрх зүйн байдлыг тодорхойлох, хөрөнгө оруулагч тус бүр ямар улсын хуулийн этгээдүүд болох,

4.    Хөрөнгө оруулагч талуудын хувьцааны бүтцийн тухай:

4.1    Тавантолгойн ордыг ашиглахаар байгуулж байгаа “Төсөл хэрэгжүүлэх компани”-д хамтарч байгаа гадаадын болон дотоодын хөрөнгө оруулагч талуудын эзэмших хувь хэмжээг хөрөнгө оруулагч тус бүрээр танилцуулах,

4.3    Тавантолгойн ордыг ашиглах “Төсөл хэрэгжүүлэх компани”-д дотоодын хөрөнгө оруулагчид 51 хувиас доошгүй хувийг эзэмшиж чадаж байгаа эсэх,

4.4    Японы “Сумитомо корпораци” Тавантолгойн ордыг ашиглах “Төсөл хэрэгжүүлэх компани”-д хувь эзэмшин оролцож байгаа эсэх, оролцож байгаа бол түүний эзэмших хувьцааны хувь хзмжээ хэд болох,

4.5    Тавантолгойн ордыг ашиглах “Төсөл хэрэгжүүлэх компани”-д Хонконгийн хөрөнгийн биржид бүртгэлтэй “ММС” (Mongolian Mimimg Corporation) компани ямар нэгэн оролцоотой эсэх; :

5.    Хөрөнгө оруулагчтай хийж байгаа хэлэлцээрийн явцын тухай:

5.1    Тавантолгойн ордыг ашиглах төслийг хэрэгжүүлэх хөрөнгө оруулагчидтай ямар, ямар гэрээнүүд байгуулахаар хэлцэл хийж байгаа болох,

5.2    Талуудын байгуулахаар хэлэлцэж байгаа бүх гэрээний төслүүдийн хуулбарыг асуулга тавьж байгаа гишүүдэд хүргүүлэх,  
 
5.3    Хөрөнгө оруулахаар санал өгсөн компаниудын үйл ажиллагаанд санхүү болон хуулийн дүн шинжилгээ хийсэн эсэх, хийгээгүй бол хийх эсэх,

5.4    Хөрөнгө оруулагч компаниудын аудит хийсэн албан ёсны тайлан тэнцэлтэй танилцсан эсэх,

5.5    Хөрөнгө оруулагч компаниуд хэлэлцээрт олон улсын нэр хүнд бүхий мэргэжпийн ямар ямар зөвлөх ажиллуулж байгаа тухай мэдээлэл, Монголын талд олон улсын нэр хүнд бүхий мэргэжлийн зөвлөхүүд ажиллаж, мэргэжил арга зүйн зөвлөлгөө өгч байгаа эсэх,

5.6    “Төсөл хэрэгжүүлэх компани” нь “Эрдэнэс ТТ” компанид Тавантолгойн ордын лиценз ашиглалтын төлбөр төлөхөөр санал болгосон байна. Ашиглалтын төлбөрийн хэмжээ хэд болох, энэ төлбөрийг ямар аргачлалаар тооцож байгаа болохыг тайлбарлах,

6.    Төмөр замын асуудлаар:

6.1 Концессийн тухай хуулийн 17.1.1 дэх заалт болон түүнийг хэрэгжүүлэх зорилгоор Монгол Улсын Үндэсний Аюулгүй Байдлын Зөвлөлөөс гаргасан 2011 оны 35/32 дугаар зөвлөмжийн 1 дэх заалт зөрчигдөж байгаа эсэх,

6.2    Монгол Улсын Үндэсний Аюулгүй Байдлын Зөвлөлийн 2012 оны 07/04 дүгээр зөвлөмжийн 2 дах хэсгийн 1-д заасан “Сайншанд-Тавантолгой-Ухаахудаг- Гашуунсухайт, Сайншанд-Хөөт-Чойбалсан, Хөөт-Нөмрөг чиглэлийн төмөр замыг нэгдсэн сүлжээ болгох зорилго хангагдаж байгаа эсэх,

6.3    “Тавантолгойн ордын талаар авах зарим арга хэмжээний тухай” Засгийн газрын 2014 оны 268 дугаар тогтоолын 1 дэх хэсгийн е/ заалт нь темөр замын асуудлаар өмнө гарсан Үндэсний Аюулгүй Байдлын Зөвлөлийн зөвлөмжүүд болон Улсын Их Хурал, Засгийн Газрын бусад шийдвэртэй нийцэж байгаа эсэх,

6.4    Тавантолгой-Гашуунсухайт чиглэлийн төмөр замын суурь бүтцийг тус ордыг ашиглах “Төсөл хэрэгжүүлэх компани” эзэмшихээр санал болгожээ. Ингэснээр “Төрөөс төмөр замын тээврийн талаар баримтлах бодлого”-ын 3.2.3.1-д заасан бусад уул уурхайн ордуудын бүтээгдэхүүнийг тээвэрлэх нөхцөл хэрхэн хангагдах,

6.5    Улсын Их Хурлын 2007 оны 27 дугаар тогтоолын 1 дүгээр хавсралтын.1- д зааснаар Тавантолгойн орд нь стратегийн орд юм. Тиймээс “Тавантолгой- Гашуунсухайт”-ын чиглэлийн төмөр замын суурь бүтэц нь “Төрөөс төмөр замын тээврийн талаар баримтлах бодлого”-ын 2.2.3-т зааснаар улсын эдийн засаг, нийгэмд онцгой ач холбогдолтой суурь бүтэц болно. Энэхүү бодлогын бичиг баримтын 6.3.1 болон 6.1.4 дэх заалтуудаас харахад улсын эдийн засаг, нийгэмд онцгой ач холбогдолтой төмөр замын суурь бүтэц нь төрийн өмчлөлд бүрэн байх агуулгатай байна.

“Тавантолгой-Гашуунсухайт” чиглэлийн төмөр замын суурь бүтцийн 51 хувь нь 30 жилийн дараа төрд шилжих нөхцлөөр хэлэлцээр хийж байгаа нь дээр заалтуудтай зөрчилдөж байгаа эсэх,
Дээрх асуулгын хариуг Улсын Их Хурлын чуулган дээр танилцуулна уу.

Хувийг: Засгийн газрын Хэрэг эрхлэх газарт