Манай улс өнгөрсөн онд уул уурхайн салбарт 1.7 тэрбум ам.доллар орж ирнэ хэмээн төлөвлөж байв. Гэвч энэ хүлээлт талаар өнгөрч гадаадын шууд хөрөнгө оруулалт 860 сая ам.доллар болж 70 орчим хувиар буурсан. Өөрөөр хэлбэл, уул уурхайн салбар зогсонги байдалд орж, хөрөнгийн урсгал хумигдсан нь үүний гол шалтгаан болсон гэдэг. Гэтэл сүүлийн хоёр жилд уул уурхайн салбарт хийгдсэн нийт хөрөнгө оруулалтын 95 хувийг Оюу толгойд оруулсан мөнгө байна. Уул уурхайн салбарт оруулсан хөрөнгө оруулалтын хоёр хувийг дотоодын компаниуд эзэлж буй юм. Мөн Хятадын компаниуд хоёр хувь бусад улсынх нэг хувийг эзэлжээ.
Тэгвэл өнгөрсөн онд уул уурхайн салбар ямар байдалтай байсныг сонирхъё. Геологи судалгааны ажилд улсын төсвөөс 10 тэрбум төгрөг зарцуулахаар төлөвлөсөн. Үүнийг өмнөх жилүүтэй харьцуулбал улсын төсвөөс геологи хайгуулын ажилд зарцуулах мөнгө 2.7 тэрбум төгрөг буюу 38 хувиар өссөн билээ. Тухайлбал, 1:200 мянганы геологийн иж бүрдэл зураглал хийж байна. Уг зураглалыг ирэх онд хийж дуусгах төлөвлөгөө бий. Ингэснээр Монгол орны газар нутаг геологи хайгуулын дээрх зураглалаар бүрэн бүрхэгдэнэ. Нэг ёсондоо хаана ямар ашигт малтмалын илрэл, орд байгааг бүрэн илрүүлэн тэмдэглэх аж. Нөгөө талаар хувийн компаниудын гоелоги хайгуулын ажилд зарцуулах хөрөнгө жил бүр буурч ирсэн. Жишээ нь, 2013 онд хайгуулын өрөмдлөгийн ажилд зарцуулсан хөрөнгө 172 тэрбум төгрөг буюу 61 хувиар буурсан судалгаа гарсан. Учир нь хайгуулын лиценз олгохгүй байсантай холбоотой. Урд нь, авсан хайгуулын лицензүүдийн хугацаа дуусч ажлаа дүгнэж байсан билээ. Харин Ашигт малтмалын хуульд нэмэлт өөрчлөлт орсон тул энэ оноос хайгуулын лиценз шинээр олгож эхлээд байна. Иймд энэ онд хувийн компаниудын хайгуулын ажилд зарцуулах хөрөнгө нэмэгдэнэ гэсэн хүлээлт бий. Зарим мэргэжилтнүүдийн тооцоолж буйгаар энэ онд хайгуулын ажилд 500 орчим сая ам.доллар орж ирэх бололцоо бий хэмээж буй юм. Өнгөрсөн оны эхний хагас жилийн байдлаар Эрдэс баялгийн улсын нэгдсэн санд алтны үндсэн ордын нөөц 83, шороон ордынх 1.7 тонноор нэмэгджээ. Мөн төмрийн хүдрийн нөөц 13 мянган тонноор өсчээ.
Өнгөрсөн онд ашигт малтмалын үнэ унасан ч манай улсын экспортын гол бүтээгдэхүүний үйлдвэрлэл нэмэгдсэн эдийн засагт дорвитой үүрэг гүйцэтгэж чадсан хэмээн салбарын мэргэжилтнүүд дүгнэж буй юм. Тухайлбал, ДНБ-ий 18.7 хувь нь уул уурхайн салбарт ногдож байна. Мөн төсвийн орлогын 21.9, экспортын орлогын 83 хувийг тус тус бүрдүүлэв. Ингээд өнгөрсөн онд олборлосон эрдэс бүтээгдэхүүнийг 2013 онтой харьцуулан үзвэл зэсийн баяжмал үйлдвэрлэл 277 мянган тонн буюу 34.5 хувиар өсчээ. Бас алт олборлолт 2.6 тонноор буюу 29.2 хувиар, газрын тосных 2.3 сая баррелиар буюу 44.4 хувиар тус тус нэмэгдсэн. Ингээд уул уурхайн салбар өнгөрсөн онд улсын төсөвт нэг их наяд 346 тэрбум төгрөг төвлөрүүлжээ.
Сүүлийн жилүүдэд уул уурхайн салбарын нөхөн сэргээлт нэмэгдэх хандлагатай болсон. Гэвч биологийн нөхөн сэргээлт хийх ажлыг эрчимжүүлэх шаардлага бий. Иймд хууль эрх зүйн орчныг нь сайжруулах шаардлага байгаа гэж уул уурхайн салбарынхан хэлдэг. Өнгөрсөн жилийн байдлаар Монгол Улсын хэмжээнд хайгуул, олборлолтод 24637.1 га талбай өртөж эвдрэлд оржээ. Үүнээс одоо уурхай ажиллаж буй 19895.1 га талбай байна. Нийт эвдэрсэн талбайн 10263.1 га-д нь техникийн нөхөн сэргээлт хийсэн бол 6781.5 га талбайд биологийн нөхөн сэргээлт хийсэн судалгаа гарчээ.
