1.Улаанбаатар хот 373 нас­тай. Өнөөгийн Бээжин хо­тын ну­таг дэвсгэр хавиар 3000 жи­лийн тэртээ хот суурин үүсч бай­сан гэдэг. 1215 онд Чингис хаа­ны цэргүүд тэр  хотыг нь арай л газрын хөрснөөс арчи­хаагүй. 1267 онд дахин босгож Хубилай хаан маань амьдарч Даду гэдэг нэртэй болжээ. Монголчууд харин Дайду гэдэг байж. Бээжин дэлхийн нөлөө бүхий хот болсон нь 1420-иод оны орчим юм.Өнөөгийн Москва хотын нас нь тодорхой бус. Археологийн малталт элдэв юмаар чулуун зэвсгийн үед ч энд сум суурин байсан гэгддэг. Ямартай ч ХV дугаар зууны сүүлчээр Орос гүрний нийслэл болсон.

Улаанбаатар маань хэдий­бээр 373 жилийн настай боловч бараг 300 жилд нь эсгий хот байв. Эсгий хотыг өнөөгийн хот болоход  хүний амьдрах нэ­гэн насны хэмжээний хуга­цаа шаардагджээ. Тэгэхдээ энэ хувь­слын үйл явцад  Японы олз­ны цэргүүд, Хятадын ком­му­нист намын тэргүүн Мао Зэ Дун, Зөвлөлтийн коммунист на­мын тэргүүн Л. Брежнев гу­рав голлох үүрэг гүйцэтгэсэн бай­даг. Яагаад гэвэл тэр үед ор­чин цагийн барилга барьчих мэргэжилтэй боловсон хүчин, инженер техникийн ажилтан монголд ховор байв. Хожим нь сэргэг, соргог Монголчууд маань маш хурдан хугацаанд инженер техникийн ажилтнаар улс орноо бэхжүүлж чадсан. Монголчууд анхны есөн давхар  угсармал байшингаа 1982 онд бие даан барьж босгосон юм.

Энэ бидний буруу биш. Феодалын нийгмийн олон зуун жилийн хоцрогдлоос гарахад хувьсгалын биш хувьслын урт удаан хугацааны тарчин тамтай замыг туулдаг байна. Ер нь бол хувьсгал хийхэд амархан. Нийгмийн хөгжлийн хувьслын процесс бол удаан, басхүү хүнд бэрх. Бүтээн байгуулалтыг амны зоргоор хийдэггүй. Заавал ухаан зарж, мэдлэг туршлага хуримтлуулж, гар хөдөлгөж, цаг хугацаа зарсан бодит юм бүтээж байж л тэр нь сая нэг юм бүтээн байгуулалт болно. Дэлхийд тех­но­логоороо тэргүүлдэг Япон­­­чууд гэхэд л Тээврийн тов­чоо, Хан-Уул дүүрэг хоёрыг хол­бох давхар гүүр барих гэж хоёр жил болж байна. Одоо арайхан ашиглалтанд ороогүй л байна.

Хот хөгжих үндсэн суурь хотыг авч явж буй инже­нерийн багийн хүч юм. Тэр нь мэргэшсэн, туршлагатай, алдаж онож явсан, бүтээж хийж үзсэн баг байдаг. Ийм учраас л Москва хотыг удирдаж байсан хүмүүс  бүгд инженерүүд байсан юм. Б. Ельцин, Н. Гончар, Г.Попов, Ю.Лужков, В.Ресин, С.Собянин бүгд инженер хүмүүс. Бүгд хотын аж ахуйтай зууралдаж явсан улс. Гэхдээ уучлаарай, Г.Попов бол оросын ардчилсан хувьсгалч хүн. Тэрбээр 1991-1992 онд нэг жил л Москваг удирдаад өөрийнхөө хүсэлтээр явсан. Учир нь тэр жинхэнэ улстөрч хүн юм.
Бээжин хотыг ч гэсэн дандаа инженерүүд удирдаж ирсэн. Энэ түүхээрээ Бээжин­чүүд бахархдаг юм гэнэ лээ. Лю Ци , Ван Цишань хэн хэн ч гэлээ. Бүгд инженерүүд.

Улаанбаатарыг 1960  оноос хойш Барилгын инженер С.Лув­­сан­гомбоос хойш эдү­гээг хүртэл инженерүүд удирд­сан юм билээ. Тэд маань дандаа хотын аж ахуй, орон сууц, нийтийн аж ахуй, архи­тек­тур,барилга бай­шин­тай хол­боотой хүмүүс байв. Энэ бол 52 жилийн уламж­лал, Улаан­баатарчуудын бахар­хал. Тиймээс ч хот маань хөлдчихгүй сүүлийн 22 жилийн эдийн засгийн хямрал, шил­жил­тийн үеийг давсан хэрэг.
Ийм л байгаа юм даа.

2.Улаанбаатар хотыг 22 жил Ардын нам удирдсан гэж Ардчилсан намын нөхөд маань ой санамжаа алдчихсан мэт хэвлэл мэдээллээр цацаж байна. 1996-1999 он хүртэл Ардчилсан холбоо эвслийн Ж.Наранцацралт гэж нэгэн сайхан хүн Улаанбаатарыг бас удирдаж байсан юм шүү. Тэр хүн хөөрхий минь мээр байгаагүй гэж үү? Эсвэл та нар минь мартсан уу?

Ахин хэлье. Улаан­баа­тар­­чуудын итгэл найдвар ин­женерүүдийн баг л байх ёстой.
Хот гэдэг хоёр хуваагддаг юм аа. Газар доорх хот нь газар дээрх хотоо авч явдаг гол тэжээгч хүч нь юм. Г.Мөнхбаярыг хонгилын инже­нер гэж захиалгат нэвт­рүүл­­гээ­рээ цоллож байна лээ. Тэг­вэл хонгилын инженер хо­тыг авч яваа нь бидний ба­хар­хал, итгэл найдвар. Уг нь инженерийн сэтгэлгээ, ин­женерийн философи хөгж­сөн улс оронд дулааны инже­нер л гэж нийтлэг утгаар нь нэрлэдэг юм л даа. Улаанбаатарын машины бөг­лө­рөлийг гүүрэн замууд, метро алга болгоно. Тэр метро гэдэг чинь хонгилын аж ахуй юм шүү дээ.

Ардын намын мөрийн хө­төлбөрт Энхтайваны өр­гөн чөлөөний дагуу таван ша­раас “Батоник” хүртэл 19.3 км урттай метро байгуулах ажил эхлэнэ гэж буй. Үүнийг чинь “хонгил”-ийн инженер нь хийсэн дээр л дээ. Ер нь Улаанбаатар хотын “хонгил”-ийн аж ахуйд хувьсгал хийх цаг нь ирсэн. Тийм учраас л Улаанбаатар хотыг хотын аж ахуй мэддэг инженерийн баг удирдсан нь дээр. Энэ талын мэдлэг, туршлага муутай хүн удирдана гэдэг биологийн багш хүн Дулааны цахилгаан станцыг удирдахтай адилхан л үлгэр юм даа.

3.Монголын хөгжил байту­гай, дэлхийн хөгжил ч дэс дараатай байдаг. Төвлөрсөн шугам сүлжээг тэлнэ гэдэг ямар ч инженер хүнд том сэтгэлгээ шаардсан явдал биш. Бусад мэргэжлийн хүнд үүнийг бодож олно гэдэг гайхамшиг байж болох юм. Өнөөдөр ч Дамбадаржаа, Чингэлтэйн за­рим хэсэг төвлөрсөн шугам сүл­жээтэй холбогдоод бай­на. Бүх гэр хороололд Улаан­баатарын нийт хүн амын 68 хувь амьдарч байна. Тэнд бүгдийг нь баячуудын хороолол хийнэ гэдэг юу л бол?! “Эртээ урьдын цагт эмгэн өвгөн хоёр амьдарч байхад...” гэдэг шиг л юм бодох болов уу? Котеж, хаус гэдэг ойл­голт манай жирийн хүн амын сэтгэл зүйд бэхжээгүй ойлголт. Хэдэн баячууд маань хаус, котежтой боловч тэн­дээ бараг амьдардаггүй хо­тын­хоо квартирт л ихэнх ца­гаа өнгөрөөдөг шүү дээ. Улаан­баатар хотод гэр хороололд 168 мянга орчим өрх бий. Ар­дын намын мөрийн хөтөлбөрт Улаан­баатарт 150 мянган орон сууц барина гэж буй. 168 мян­гын 150 мянга нь орчин цагийн тохилог орон сууцанд орвол хот маань аяндаа хөнгөрөх юм. Хотын гоо үзэмж, тохилог бай­дал, архитектурын үүднээс хо­тыг хөгжүүлье гэвэл газрыг чө­лөө­лөх ёстой. Нэлийсэн том учир замбараагүй тосгон байл­гая гэвэл гэр хорооллын ай­луу­дыг нүүлгэхгүй төвлөрсөн шу­гам хүргэж өгөөд гүйцээ. Ингэхэд бас нэг асуулт байна аа. 168 мянган хаус, котеж ба­рих чадвартай улс гэр хо­роо­лолд маань байна уу?

Баянхошууны Баруун Зүүн салаа руу халуун ус шахах хүчин чадал одоогоор алга. Толгойт, Улиастай, Чингэлтэй гээд тэр гэр хороолол байгаа талбай чинь учиргүй том. Харин гэр хорооллоо хумиж орон сууцжуулах нь ойрын дөрвөн жилд бодит үр дүнгээ өгөх хөтөлбөр баймаар юм. Одоогоос арваадхан жилийн өмнө Улаанбаатар хот маань дулаан хангамжийн гачаалд орж III,IV хороолол бүү хэл хагас Улаанбаатар өвлийн цагт гэртээ үстэй дээл өмсөж өвөлжиж байсан. Зарим айлын тасалгааны темпе­ратур 7-8 руу унаж байсан тохиолдол бий. Харин тэр үед Г.Мөнхбаяр тэргүүтэй инже­нерүүд санаачлан Ду­лаа­ны станцаас гардаг но­гоон шугамын диаметрийг өөрчлөн, хотын төвлөрсөн шугамуудад хэсэгчилсэн болон бүтэн өөрчлөлтүүдийг   хийж өнөөгийн төвшинд хүргэсэн. Иргэд уг нь санаж л байгаа байх. Улаанбаатараар дүүрэн төвлөрсөн шугамыг тараавал ачааллаа даахгүй хөлдөх вий. Юм инженерийн тооцоон дээр явдаг юм. Эрэлхэг баатарын эмоциор явмааргүй юм. Хотыг нийтийн орон сууцаар хангаж эсгий хотоосоо салах нь л эхний оновчтой арга хэмжээ. Инженерийн баг энийг ойлгож байгаа. Гэр хороололд төвлөрсөн шугам татах бол шинэ юм биш. Аль эрт хийгдээд эхлэчихсэн. Одоо ч хийгдэж байгаа ажил. Хэнд ч ойлгомжтой.
Нийтийн орон сууцанд аж төрөх нь манай ард түмний эхний ээлжийн мөрөөдөл. Тийм болохоор Улаанбаатарчууд Улсын баатарыг баталгаатай, тооцоотой,  онолын болоод хотынхоо даацыг тооцсон үндэслэлтэй үг хэлээсэй гэж уг нь хүсч байгаа даа.