Зөвхөн уул уурхайн баялгаа олборлоод экс­порт­лоод шинэ эринтэй золгоно гэвэл эндүүрэл гэдгийг дэлхийн зах зээл дээрх ашигт малтмалын үнийн савлагаа, түүнээс улбаалан манай эдийн засагт өгч байгаа дохио хэд хэдэн удаа бидэнд анхааруулаад буй. Тиймээс үйлдвэржилт Монголын эдийн засгийн гол аврал байх юм гэдгийг Монгол Улс аль хэдийнэ тодорхойлоод буй ч үйлдвэржилтийн нэгдсэн бодлого, түүнийг тодорхойлсон нэгдсэн бичиг баримтгүйгээс хэдхэн том үйлдвэр, түүнийг тойрсон жижиг гэхэд дэндүү жижиг цех төдийгөөр үйл ажиллагаа эрхлэгчид цөөнгүй байгаа билээ. Уг нь үе үеийн Засгийн газар үйлдвэрлэл хөгжүүлэхээр 330 хөтөлбөр баталсан байдаг ч хэрэгжиж гийгүүлсэн нь гарын таван хуруунд л гэх.

Хэдийгээр жижиг дунд үйлд­вэрлэл эрхлэгчид гэж өөрсдийгөө нэрлэж бай­гаа ч цехийн хэмжээнд гэд­гээрээ зээл олдохгүй, тоног төхөөрөмж авах чад­вар дутдаг гэх зэргээр үйлдвэр­лэл хөгжүүлэхэд манай нөхцөлд хамгийн хүндрэлтэй тусаад байгааг хаа хаанаа мэдэрдэг. Жижиг дунд үйлд­вэр­лэл эрхлэгчдийг дэм­жих хөнгөлөлттэй зээлийн сис­те­мийг өнгөрсөн засгийн үед бий болгон жил бүр 30 тэр­бум төгрөгийг төсөвлөж, жижигт нь таван саяас 50 хүртэл сая, томоохон үйлд­вэрт 500 хүртэл сая төгрөгийн зээл олгож байсан ч дорвитой үр дүн үзүүлж чадсангүй гэх нь бий. Тэгвэл цаашид үйлдвэрлэлийг хөг­жүүлэх ямар боломж байна вэ.
Арилжааны банкны өн­дөр хүү, өндөр шалгуур, барь­­цаатай зээлийг тэр бүр авч чадахгүй байгаа үйлдвэр­лэгч­дэд хэрэгтэй гарцыг нь нэн тэргүүнд тодорхойлж, олох шаардлагатай болсон юм.

Монголын үйлдвэржилт хөгжлийн төв нэртэй төрийн бус байгууллагаас өчигдөр хүнс үйлдвэрлэгчдээ урьж уулзлаа. Гол нь үйлдвэрлэлийг цаашид хөгжүүлж болох боломжоо хамтдаа эрж, гарц олж харсан нь бусаддаа дамжуулья гэсэн зорилгоор нэг дор ийн цуглуулжээ.

Тус төвийн тэргүүн Р.Батгэрэлийн хэлснээр ямар ч байсан үйлдвэржилтийн эринг тодорхойлох хуулийг Ерөнхийлөгч санаачлаад байгаа гэнэ. Үйлдвэрлэгчдийн хувьд аж үйлдвэрийн бүсээ ши­нээр тодорхойлж, эко сис­тем, дэд бүтцээ бий болгох зайлш­гүй шаардлага бий. Гэвч үйлдвэржилт, үйлдвэр гэж яриад юу юугүй то­ног төхөөрөмж оруулж ирээд ажиллуулчих мэт бо­дох ч  суурь үйлдвэрлэл маань өнөөдрийг хүртэл огт хөгжөөгүй байгааг тэ­рээр дур­дав. Задгай баа­хан хөтөл­бөр байгаа ч хэрэг­жүү­лэх хүн нь, боломж нь бай­даг­гүй гэнэ.

Тус төвийн зүгээс онлай­наар санал асуулга явуулж одоо­гоор ямар чиг­лэ­лийн үйлд­вэрлэлд хэч­нээн хэм­жээ­­ний үнэ өртөг бүхий то­ног төхөөрөмж шаард­лага­тай байгааг тодорхойлж гар­гажээ. Гэхдээ энэ бол зөвхөн онлайнд идэвхтэй байдаг хүрээллийнхнийг баг­таасан судалгаа гэнэ.  Судалгаагаар хүнс үйлдвэрлэгчдэд наад зах нь 494 сая ам.долларын тоног тө­хөөрөмж шаард­­лагатай гэсэн дүн гар­чээ. Гэтэл энэ мөнгийг хэрхэн олох вэ. Өнөөх бондны мөнгөнөөс горьдох уу. Өөр эх үүсвэр байгаа юу гэх мэтээр эрж сураглаж, салбарын яамтай хамтарч үзвэл импор­тын зээл авах боломж би­дэнд байна гэдгийг тодорхойлж, холбог­дох яам тамгын газар­таа ч дуулгасан байна. Мэ­дээж үүнд Засгийн газар батал­гаа гаргах ёстой. Гэвч үйлдвэрлэгчдийн хувьд ямар чиглэлийн хэч­нээн үйлдвэрт хэдий хэм­жээ­ний үнэ өртөг бүхий то­ног төхөөрөмж хэрэг­тэй бай­на вэ гэдэг на­рийв­чилсан судал­гаагүй уч­раас эхлээд өөрс­дийн гэсэн нэгд­сэн баримт мэдээлэлтэй бо­лох нь чухал. Иймийн тулд үйлд­вэрлэгчид маань нэгдсэн зо­хион байгуулалттайгаар тодорхой тоо, судалгаа, дүн мэдээтэй болох нь хэрэгтэйг онцолсон. Хэрвээ зөвхөн сүүний чиглэлийн тэдэн үйлд­вэрт, сүү боловсруулах тоног төхөөрөмж тэд хэрэг­тэй байна гэдэг нэгдсэн тоо­той болж чадвал дараа да­раагийн алхмаа хийж, импорт­логчдоос өө­рийн ор­ны нөхцөлд тохирсон цогц тө­хөөрөмжийн захиалга өгч, өрт­гийнх нь 80 хувиар зээлд хамрагдах боломжтой байгаа гэнэ.

Хүнсчдийн холбооны гүй­цэтгэх захирал Х.Гиймаа хэлсэн үгэндээ “ Бид үйлдвэр, цех гэдгээ эхлээд ялгаад тодорхойлох хэрэгтэй.  Орон нутагт голцуу цех маягаар ажилладаг учраас гар ажиллагаатай жижиг тоног төхөөрөмж ашиглах нь элбэг. Тэгэхээр ямар хэмжээний үйлдвэрлэлд тоног төхөөрөмж оруулж ирэх вэ гэдгээ эхлээд тодорхой болгоё.

Стратегийн үйлдвэрлэлээ эхлээд ярих хэрэгтэй. Энэ маань хөдөө аж ахуйтай хосолсон байх ёстой. Мах нядалгааны үйлдвэр гэхээр махны чиглэлийн үхэр, махны гарц, маллах арчилгаа маллагаа, нядалгаа, ангилан савлах, борлуулах, тээврийн логистик нь гээд чиглэл тус бүрд цогцоор нь нэг загвар боловсруулах хэрэгтэй байна. Жишээ нь, сүүг зуны улиралд бид хэрхэн боловсруулж, нөөшлөн экспортод гаргах вэ гэдэг төсөл дээр ажиллаж байна. Ажлууд маань тал талд хийгдэх биш, хүчээ хамтраад тодорхой нэг загвар гаргаад авчихвал, дараа дараагийн үйлдвэрлэгчид маань ашиглачихна.  Манай­хан төсөл хөтөлбөр гэхээр амьдралаас хэтэрхий тасар­хай хийчихдэг. Хөрсөн дээрээ буулгах хэрэгтэй. Жишээ нь, бид 40 гаруй сая малтай гэчихээд жилд 2000 тонн мах импортолж аваад байдаг. Үнэндээ сайхан төхөөрөмж байгаа ч манай нөхцөлд бодит байдалд бууж чадах нь уу гэдгийг тодорхойлох ёстой” гэв.

Уулзалтын үеэр үйлд­вэрлэгчид маань өнөөдөр урд хөршийнхөө үйлдвэрлэсэн тоног төхөөрөмжинд ч таатай хандахгүй ихэвчлэн Япон, Германаас тоног төхөөрөмж, технологи оруулж ирэх сонирхолтой болсон тухай ч яригдав. Хүнсний тоног төхөөрөмж үйлдвэрлэгч “Хүнс маш сэргэлт” компанийн төлөөлөгч Д.Давхарбаяр “ Манайхан гадаадаас оруулж ирнэ л гэж яриад байх юм. Гэтэл дотоодод тэр тоног төхөөрөмж үйлдвэрлэгчид нь байна. Манай үйлдвэр гэхэд хүнсний тоног төхөөрөмж үйлдвэрлэл засварын чиг­лэ­лээр үйл ажиллагаа явуул­даг. Манайх 1977 онд бай­гуулагдсан ууган үйлдвэр. Зах зээлийн үед хувьд шилжээд үйл ажиллагаа маань жаахан хумигдсан. Хэрвээ бидний хэрэглэж байгаа зарим төхөөрөмжийг сайжруулаад өгвөл жижиг үйлдвэрлэлийн тоног төхөөрөмжийг бид хийж чадна. Манайд мэр­гэжлийн инженерүүд, токарь­чид, технологичид нь байна. Хамгийн гол нь эхлээд дотооддоо бид юугаа хийж чадах вэ гэдгээ харах хэрэгтэй байна”  хэмээн яриад Хятадын тоног төхөөрөмжийн засвар үйлчилгээг бид л дагнан хийж байгаа шүү гэв. Ямартай ч, үйлдвэрлэгчид нэг малгай дор нэгдэж асуудлаа өөр хоорондоо зөвшилцөж байгаа зайлшгүй шаардлагатайг мэдэрснээр уулзалт өндөрлөсөн юм.