Билгийн

Доллар (USD)

Улаанбаатар

“Царцсан” төслийн мөрөөр хариуцлага тооцох үндэслэл юу вэ
Төсвийн сан­хүү­жил­­тээр хэрэгжиж бай­сан 272 тө­сөл, ажлыг зог­соож аудитын шалгалт хийх шийдвэр гарснаас хойш дөрвөн сар өнгөрчээ. Өнгөр­сөн хугацаанд Үндэс­ний аудитын газар 250 сая төгрөг зарцуулж, өргөн бүрэл­дэхүүнээр төсөл бүрийг шир­хэгчлэн авч үзээд нэгд­сэн тайлан гаргасан. Түү­нийгээ Засгийн газарт хүр­гүүлж, УИХ-ын даргад өр­гөн барьж, парламентын Төсвийн байнгын хороонд танил­цуулан хуралдсан талаар мэ­дээлсэн билээ. Тэдний үнэл­гээ, шалгалтын үнэн бодит байдалд үндэслэж хувийн аж ахуйн нэгж хар жагсаалтад орно эсвэл төрийн албан хаагч хариуцлага хүлээнэ. Тэд гомдолтой бол шүүх, прокурорын байгууллагад хан­дах нь тодорхой. Шийд­вэрийг байнгын хороо эс­вэл УИХ-аас гаргахдаа хариуц­лагатай байх ёстой. Тиймээс шийдвэрийн үндэслэл хэр итгэлтэй, бодитой вэ гэдгийг УИХ-ын гишүүд асуусан учраас ҮАГ-аас хэвлэсэн тайланд дурдсан 10 төрлийн хавсралт, жагсаалтаас тодорхой ба­римт, жишээ татаж дэлгэ­рүүлэн танилцуулахыг хүссэн. Үүнийг тоймлон хүргэе.

Хавсралт 1:
Хойшлуулах шаард­лага­тай 81 төсөл, арга хэмжээг эх­ний хавсралтад багтаажээ. Эдгээр нь дөрвөн төрлийн үндсэн шалтгааны аль нэ­гийг хангаагүй тохиолдолд хойш­логдоно. Тухайлбал, дахин тө­лөвлөх, дэд бүтцийг ший­дэх, хэрэгцээ шаардлагыг то­до­р­­хойлох, цаашид ашиг­лах бололцоог магадлах ёстой юм. Гэхдээ 2015 оны төсвийн тухай хуульд ду­тагдал, алдаагаа зассаны да­раа үргэлжлэн тусах бо­лол­цоотойг аудиторууд он­цол­сон.

-Ховд аймаг. Хөдөө аж ахуйн гаралтай түүхий эд боловсруулах үйлдвэрийн цэ­вэр­лэх байгууламж. Үйлдвэр, хөдөө аж ахуйн сайдын багцад хамаарна. Хоёр ч удаа орон нутгийн удирдлагуудын шийдвэрээр газрын байршлыг сольж хугацаа алдсан. Хойшлуулах шалтгаан нь гэрээ байгуулагдаагүй, зураг төслийг эргэн харах, ТЭЗҮ-г дахин боловсруулах явдал. Мөн хэрэгцээ шаардлагыг харгалзан дахин төлөвлөх гэсэн үндэслэл гаргажээ. Учир нь, ажиллаж байгаа болон байгуулагдаж буй арьс ширний үйлдвэр огт байхгүй гэнэ. Одоог хүртэл газар дээр юу ч бариагүй, ажил эхлэх төлөв байхгүй. Нийт 2.2 тэрбум төгрөгийн өртөгтэй ч тоног төхөөрөмжийн нэг тэрбум төгрөгөө төсвөөс авчихсан. Гэвч одоог хүртэл төхөөрөмжөө хотоос авчруулаагүй байгаа аж.

-Улаанбаатар хот. Үндэс­ний төв архивын барилгыг Хууль зүйн сайдын багцад тусгасан. “Нийслэл өргөө” ХК 2010 оны наймдугаар сард гэрээ байгуулсан. Анх 9.7 тэрбум төгрөгийн төсөвтэй байсан ч одоо 11.9 тэрбум хүрч өссөн. Ажил нь эхэлчихсэн, төсвөөс долоон тэрбум төгрөг гаргуулсан байгаа ч ажлыг зогсоосон. Шалтгаан нь гэвэл дэд бүтцийн асуудлаа 2014 онд багтааж шийдвэрлэх бололцоо байхгүй. Хэрэв ажлыг нь үргэлжлүүлээд ба­рил­га бэлэн боллоо гэхэд дэд бүтэц шийдэгдэх хүртэл ашиглагдахгүй хүлээгдэх юм. Тиймээс дэд бүтцээ шийд­сэний дараа 2015 оноос үргэлжүүлье, хөрөнгө оруу­лалтыг бусад ажилд зориулах нь зүйтэй гэж үзсэн.

Хавсралт 2:
Хөрөнгө дахин төлөвлөх шаардлагагүй 47 төсөл бай­гаа. Эдгээрийн дотор дуус­сан ажил хэд хэд бий. Мөн захиалагчийн урсгал төс­вөөс хасч санхүүжүүлэх буюу гэрээний биелэлт хан­гаа­гүйгээс үүдсэн гүйцэт­гэг­чийн хариуцлагатай хол­боо­той асуудал бий. Мөн төлөвлөлтийн алдаатай эсвэл шууд худалдах шаардлагатай ажлыг багтаажээ. Түүнээс гадна орон нутгийн хөрөнгөөр шийдвэрлэх болон зам, гүүрийн барилга байгууламж байгаа юм. Товчхондоо, гүйцэтгэл нь 95 хувиас дээш хувьтай үргэлжилж байгаа, гэрээнд заасан санхүүжилтээ бүрэн авчихсан ажлыг багтаасан жагсаалт.
-Улаанбаатар хот Баян­зүрх дүүрэг Гачуурт тосгон. Аврах гал унтраах ангийн барилга Шадар сайдын багцад тусгасан ажил. Бүх ажил нь дууссан 98 хувийн гүйцэтгэлтэй, 1.6 тэрбум төгрөгийн гэрээнийхээ дагуу ажилласан байгаа. Дахин орж ирсэн шалтгаан нь нийт ажлыг 2.5 тэрбум төгрөгөөр үнэлж, төсөвт оруулж ирсэн. Гэвч бидний шалтгалтаар гэрээнд заасан мөнгөөр дуусгах нь зүйтэй гэсэн дүгнэлт гарсан юм.

Хавсралт 3:
Цаашид үргэлжлүүлэн хэ­рэг­жүүлэх 144 төсөл, арга хэмжээг нэгтгэн жагсаасан.  Эдгээрийг 10 гаруй ангиллаар үргэлжлүүлэх санал гаргажээ. Тухайлбал, батлагдсан тө­сөвт өртгөөр, хөндлөнгийн шин­жээчийн баталгаажуулсан дүн­гээр, зураг төсвийг өөрч­лөн боловсруулснаар, үлдсэн ажлын өртөгт тооцоолол хийснээр төсөвт тусгаж хэрэгжүүлж болох аж.
-Улаанбаатар хот Баян­зүрх дүүрэг. Хууль зүйн сайдын багцад тусч Шүүхийн шийдвэр гүйцэтгэх ерөнхий газрын хариуцсан 1500 хүний багтаамжтай нэгдсэн хорих ангийн барилга. Гэрээг жилийн өмнө байгуулах үед 3.8 тэрбум төгрөгөөр төсөв баталж байсан. Гэвч 2014 оны төсөвт 10 дахин нэмэгдэж 37 тэрбум хүрчээ.
Үндэсний аудитын газар үүнийг үргэлжилж болно гэж үзсэнийг УИХ-ын гишүүд ихээхэн шүүмжлэлтэй хандсан юм. Тодруулбал, 37 тэрбум төгрөгийг 1500 хүний тоонд хувааж үзвэл нэг хоригдолд ойролцоогоор 28 сая төгрөг зарцуулах болж буй. УИХ-ын дарга З.Энхболд “Тэр хүмүүст ийм шорон барьж өгснөөс мөнгөөр нь нэг өрөө байр бариад өгчихвөл 1500 хүн хулгай хийж, хэрэг хийхээ болих юм биш үү” гэж шүүмжилсэн. Түүнчлэн ийм байж боломгүй зүйлийг дэмжээд, үргэлжлүүлнэ гэж оруулж ирснийг буруутгаж, цензуртэй хандах ёстойг хэллээ. Гэвч Хууль зүйн дэд сайд Д.Эрдэнэжамъян нэгдсэн хорих анги байгуулах шаардлага, хэрэгцээг тайл­бар­ласан. Тэрээр “Хотын төв, иргэдийн оршин суугаа газ­руудад тус тусдаа байдаг хорих ангийг нэгтгэе гэж шийдсэн. Ингэснээр хотын төвлөрлийг сааруулах то­моохон газар гарна” гэв. Харин аудитын газраас нэгж ам метр талбайн үнэ нь дунджаар 600 мянган төгрөг байгаа гэсэн бол УИХ-ын гишүүн Ц.Цолмон “Захиргаа, үйлчилгээ, хяналтын талбай гээд нийтдээ хамрахаар ийм болж байгаа байх. Түүнээс биш нэг хоригдлын камер 28 сая төгрөг биш” хэмээн тайлбар хийсэн. Нөгөө талаас Ерөнхий аудитор А.Зангад “Бид байгаа баримт, материалд шинжилгээ хийж алдаатай эсэхийг шалгасан. Энэ ажлын хувьд ямар нэг будилаангүй байсан” гэдгийг тодотгоход Төсвийн байнгын хорооны гишүүд дэмжсэн. Тодруулбал, аудиторууд үр­гэлж­лүүлэх, үгүйг шийдэхгүй, УИХ шийдвэрлэнэ гэснээр асуудал намжлаа. Түүнээс гадна ийм хэмжээний тө­сөлд хөндлөнгийн дүгнэлт, магадлагааг буруу гаргасан хүн байвал ноцтой хариуц­лагад татагдана гэдгийг сануулсан юм.

Хавсралт 4:
Энэ хэсэгт төсөл, арга хэмжээний төсөвт өртөг нэ­мэгдсэн байдлыг тоймлон 71 төслийн мэдээллийг харуул­жээ.
-Говь-Алтай аймгийн Ал­тай чуулгын 500 хүний суудалтай барилга. 2008 оноос барьж эхэлсэн. Анх 1.8 тэрбум төгрөгийн батлагдсан төсөвтэй байсан ч явцын дунд гурван удаа нэмэлт гэрээ хийгээд 6.2 тэрбум төгрөгийн өртөгтэй барилга болсон. Үүнийг бид гэрээнд тусгасан 5.2 тэрбум төгрөгийн санхүүжилтийг өгөөд дуусгах нь зөв гэж үзэж байгаа. Төсөв нь яагаад ингэж нэмэгдсэн бэ гэдэг шалтгааныг тайзны чимэглэлд зориулж 1.6 тэрбум төгрөгийн нэмэлт ажил хийсэн гэж тайлбарласан.

Бусад хавсралт:
 Тавдугаар хавсралтад сургууль, цэцэрлэг, театр, соёлын төв, спорт цогцолбор гэхчлэн нэг төрөлд хамаарч байгаа бүх байгууламжийн өртгийн задаргааг хооронд нь харьцуулж гаргажээ. Зургадугаар хавсралтад 36 төсөл, арга хэмжээг жагсаасан нь гүйцэтгэл удааширсан, олон жил үргэлжилж байгаа­гаар харьцуулах бололцоо бүрдүүлсэн байна. Дийлэнх нь 2013 онд дуусах ёстой байсан ч хугацаа нь сун­жир­сан.

Хамгийн удаан гүй­цэтгэлтэй нь Ховдын Бул­ган-Үенч чиглэлийн 60 км хатуу хучилттай зам бөгөд 2008 онд эхэлсэн ч одоогоор 35.4 хувьтай яваа юм. Долдугаар хавсралтад нэг дор олон ажлын тендер авч, цалгардуулсан 18 компанийн нэрийг зарласан байна. Эдгээрээс “Нийслэл өргөө”, “Алтан булаг трейд”, “Бүтээлч шинэ сонголт” компаниуд тус бүр гурван ажил хариуцаж байгаагийн нийт ажлын үнийн дүн 42.4 тэрбум төгрөгт хүрээд буй. Үүнээс “Нийслэл өргөө” компани дангаараа 30.5 тэр­бумын ажил хариуцаж бай­гаа аж.
Наймдугаар хавс­рал­тад ажлын горим, үе шатны гра­фик батлуулаагүй, мөр­дөө­гүй гүйцэтгэгч 27 компанийг нэрлэсэн. Үүний до­тор “Нийслэл өргөө”, “Бү­тээлч шинэ сонголт” компаниуд ч багтсан байна. Дараагийн хавсралт хүснэгтэд хөрөнгө оруулалтын төсөл, арга хэмжээний магадлал хий­сэн зураг төсвийн ком­па­нийг нэрлэсэн. Хэрэв байнгын хороо, УИХ-ын хурал­даанаар төсвийг үндэс­лэл­гүй нэмсэн, алдаатай төсвийг зөв гэж үзсэн байвал эдгээр компани хариуцлага хүлээх юм. Хүснэгтэд нийт 173 аж ахуйн нэгжийг дурдсан байна. Үүнтэй холбогдуулж хамгийн сүүлчийн буюу 10 дахь хүснэгтийг гаргасан. Энд тухайн төсөл, барилга байгууламжийн төсөв зохио­сон мэргэжилтний нэр, түүнд магадлал хийсэн төсөвчний нэрийг зэрэгцүүлэн бичсэн. Түүнчлэн зарим хүн өрт­гийн тооцоолол хийхдээ гаргасан алдааг тайлбарлан бичиж хариуцлага тооцох үндэслэлийг танилцуулжээ. Нийт 55 төсөл, арга хэмжээг жагсаасан нь анхны өртгөөр 113.3 тэрбум төгрөг болж байсан бол магадлалын дараа 62.4 тэрбумаар өссөн байгааг тогтоосон байна.

Б.ГАНБИЛЭГ
0 Сэтгэгдэл
Хамгийн их уншсан